Het Register rakende (..) Gouda is een papieren handschrift, bevattende afschriften van diverse stukken met betrekking tot Gouda en omgeving.
De volledige originele titel luidt ‘Register, rakende eenige oude gebieden, ordonnantie, sententie ende geheugenisse deser stede vander Gouda’. Het is aangelegd in ca. 1650 en bijgehouden tot ca. 1656 en heeft 82 beschreven folia (164 pagina’s). Het is geschreven in fraai gekalligrafeerd schrift. Op het eerste folio staat een inhoudsopgave van de hand van de afschrijver.
Het bestaat uit stukjes over verschillende bekende en minder bekende zaken die betrekking hebben op Gouda en omgeving. Het betreft o.a. de vrijheid (rechtsgebied) van de stad, de brand van de kerk, de onthoofding van Pieter Claesz, de verbranding van Faes Dircx, de verzetting van de wet, diverse officiële reizen van leden van het stadsbestuur; allerlei gebieden buiten de stadsmuren, diverse handelsaangelegenheden (‘negotie’) etc. Kortom, allerlei onderwerpen waarvan de samensteller vond dat ze belangrijk zijn voor het historische begrip van de stad.
Veel vergelijkbare onderwerpen komen voor in de andere handschriften en gedrukte beschrijvingen betreffende de Goudse geschiedenis die Gouda op Schrift getranscribeerd en hertaald heeft. Maar er zijn afwijkingen. Er zou ooit een vergelijkende studie gemaakt moeten worden naar al deze stadsgeschiedenissen, zodat de onderlinge samenhang helder wordt.
Het handschrift bevindt zich in het Streekarchief Midden-Holland (Gouda, SAMH, Varia, 0200. 1).