183
Men deede het Volck ghelooven / dat Bel
At en Dronck / het gheene Bels Papen en
Priesters selfs ghegheeten en ghedroncken
hadden. Ende geduerde dit Bedroch / tot
dat Daniel, hebbende den vloer van Bels
Tempel doen met Asch bestroyen / door
sijne Kloeckheydt maeckte / dat de Papen
en Priesteren Bels haer selfs Verrieden /
Ontdeckten / en Voetstappen naelieten
van haer Bedroch en Valscheyt: ghelijck
gheleesen wordt int Vierde Aenhanghsel
aen Daniel, vervat in de Boecken welcke
Apocryph zijn.
Seecker Boer, Bot en Bitter Paeps [[1]]
zijnde / deede heel anders als Daniel: Dese
ontdeckte / door Voetstappen van Menschen,
de Bedriegheryen der Bels-Priesteren;
maer den boer bedroogh / door Voetstap-
pen van een Peert. Want / om sijnen Kin-
deren wijs te maecken / en ymmers te
doen ghelooven / dat St. Nicolaes ter
Schoorsteen quam ingereeden / druckte hy
met een Hoeff-yser Voet-spooren van een
Peert in het Sneeuw, ’t welck op het Dack
van sijn Wooninge lach.
De Papen en Monicken, ten huydigen [[2]]
Daege / maecken het Volckjen wijs / dat
den Bisschop Nicolaus seer groote Miracu-
len gedaen heefft, ende noch doet Daege-
lijcx: Sy Bedriegen door haere Verdicht-
selen de Ouden; ende de Oude bedriegen
weeder de Jonge. De Ouders maecken
haeren onnooselen Wichters wijs / dat
[1] [Bedroch van een Boer.] in de marge
[2] [Bedriegery der Papisten ontrent haer kinderen.] in de marge
hert
184
Nicolaus, des Avonts, ende des Nachts voor
sijnen Heyligen dach, allenthalven daermen
hem alsdan aenroept, komt ter Schoorsteen
ingereeden, en den kinderen meede brengt,
en in de Schoenen steeckt veele Snoeperyen
van Appelen, Nooten, Koecken, Vijgen,
Rosijnen, Suycker, Gelt, Gout, Silver,
neevens allerhande Kindertuych, en Poppe-
goet. De kinderen / des geleert van de Ou-
de / Roepen / Schreeuwen / en Bidden dan
tot Nicolaus, in deser en dierghelijcker
voegen.
[[1]] Sinte Niclaes Bisschop, goet heylich man;
Wilje wat in mijn Schoentje geeven, Godt
loont u dan.
Gheefftmen een Beurs met bellen,
Soo sal ickje niet meer quellen.
Soo langhe als het Godt geliefft,
Heb ick Sinte Niclaesjen lieff.
De Onnoosele kinderen bestroyen de
Caemer / in welcke sy de Comste van
St. Niclaes verwachten / met Stro, Hoy, en
Haever, op dat het Peert van desen Heyligen Man,
komende te post gereeden, wat pleysteren,
en daer van eeten sou. En ymmers alles is
Bedroch / Leugen/ en Valscheyt. want de
Ouders koopen allerhande Snoeperyen,
Kindertuych, en Poppegoet, en steecken en
leggen het selve in en ontrent der kinderen
Schoenen: en des Morgens maecktmen den
onnooselen Schaepen wijs, dat St. Niclaes
het selve ghedaen heeft; en zijn den selven
daer voor danckbaer. ’t gheen de Ouders
[1] [Ghebedt der Kinderen tot St. Nicolaes.] in de marge
hert
185
doen / maecken sy den kinderen wijs / dat [[1]]
Nicolaes gedaen heeft. Godt sey eertijdts
tot de Joden / verleydende haere kinderen
tot Affgoderye te pleegen ontrent de Co-
ninginne des Hemels, welck is de Maene,
off eenich ander Groot Gesternte aen het
Uytspansel des Hemels / Jeremia 7, vers 18,
de Kinderen leesen hout op, de Vaeders
steecken het Vyer aen, en de Wijven knee-
den den deegh, om ghebeelde Koecken te
maecken, voor den Melecheth des Hemels.
Maer diergelicke Clachte mach de Heere
onse Godt wel doen over de Paepsche Ni-
colaiten, Aenbiddende / en Eerende den
Bisschop Nicolaus. De Vaeders / de Moe-
ders / de Kinderen / gesaementlijck doense
haer best / en brengen het haere toe tot dese
Affgoderye. de Vaeders gheeven het Gelt
daer toe, de Moeders koopen ghebeelde
Koecken, op welcke het Beelt van den Bis-
schop Nicolaus staet, en gheevense aen den
kinderen; de kinderen, niet beeter weeten-
de, neemense aen als waeren de selve haer
van St. Nicolaus toegebracht, Den welcken
sy soo vyerich / om wat te krijgen in haere
Schoenen / aengeroepen hebben.
Ghelijck de Ouders haeren kinderen / [[2]]
soo maecken de Papen en Monicken den
Ouderen wijs / dat den Bisschop Nicolaus
van haer Ge-eert / Aengebeeden / ende vee-
lerhande Gaeven van hem verkreeghen
moeten worden. Petrus Besseus, Doctor der
Heilige Theologie in de Academie van Parijs,
[1] [Kinderen bedroghen door haer Ouders.] in de marge
[2] [Ouders bedrogen door de Papen.] in de marge
hert
186
en des Coninckx Praedicker, seyt in sijn
Sermoen / ghedaen op den Heylighen dagh
van St. Nicolaes, Dat dien Heiligen Man sijn Gelt
en Goet gaff, om sommighe Vrijsters uyt
te hylicken, welcke door Armoede ghe-
vaer liepen van onteert te worden. Hy be-
[[1]] sluyt sijn Sermoen aldus / o Heylighe Ni-
colaes! alle Christenen eeren u in de Kerc-
ke, en in de Schoolen zijt ghy van groot
aensien. Ghy wort aenghebeeden van die in
Storm en Onweer, en in gevaer van Schip-
breuck zijn. Ghy hebt te segghen over de
Bisdommen; en hebt bysonder Recht over
de Weetenschappen; en Macht en Gesagh
over de Schipbreucken. Daerom roepen
wy u aen met grooten yever onser Herten,
versoecken uwe Hulpe, en Bidden ootmoe-
delijck, dat wy onder uwe gunste, als onder
een gheluckighe Sterre, in de Haeven des
eeuwigen Leevens geraecken mogen.
[[2]] Wy hebben hier vooren ghehoort van
verscheyden Gesichten, Verschijninghen,
ende Openbaeringen, welcke de Schrijvers
der Legenden, en andere Paepsche Autheu-
ren den Bisschop Nicolaus toeschrijven:
Doch wat van deselve alle / en Diergelicke
te Gevoelen / te gelooven / en aen te nemen
zy / willen wy / tot een Besluyt / allen On-
partijdighen na te dencken / ende te oor-
deelen geeven / uyt dit volgende / ’t welck
wy uyt voornaeme Schrijvers des Paus-
doms uytghetrocken hebben / en alhier
needer stellen.
[1] [Bessei Sermoen en Lof van St. Nicolaes.] in de marge
[2] [Wat van de Verschijningen, en Openbaeringen der Papisten te ghevoelen zy.] in de marge
hert
187
Antonius, Eerts-Bisschop van Florentien, [[1]]
en van de Ordre der Praedicaeren, Parte
4 Summae, Titulus 16, § 8. seydt / dat het tot
de Gaeve der kennisse ghehoorich is / te
konnen onderscheyden tusschen de Godde-
lijcke en Duyvelsche Ingeevingen, welcke
by wijlen seer bedecktelijck den Gheeste-
lijcken Personen inghegeeven worden; de [[2]]
Duyvel sich veranderende in een Engel
des Lichts / verschijnende niet alleen licha-
melijck in de Ghedaente van eenen goeden
Engel, van Christus, off van de een off d’an-
der Heylige; gelijck sulcx aen St. Antoni,
St. Marten, ende aen anderen geschiedt is;
nemaer oock Onsienelijck den mensch in-
steeckende yets / dat een Schijn van goedt
heefft / en doch der Ziele Schaedelijck is.
Om dit voorseyde te onderkennen / soo [[3]]
stelt Antonius eenige Opmerckingen / ge-
trocken uyt een Boeck van Vincentius,
welcken hy seydt gheweest te zijn van de
Ordre der Praedick-Monicken, een uyt-
steeckent Praedicker, en van sonderlinghe
Heyligheydt. Deze seydt / datmen ontrent
de Geestelijcke Versoeckingen, welcke de
Duyvel, in deesen tijdt, werckt in de Herten
van sommige Geestelijcke Persoonen, let-
ten moet daer op.
1. Dat sommige Geestelijcke Persoo-
nen, door Reeden-kaevelinge / Diepe ge-
peynsen / ende andere wercken van Vol- [[4]]
maecktheyt / staen en trachten na de Gesich-
ten, Openbaeringen, en soodanige Gewaer-
[1] [Waerschouwingen Antonij.] in de marge
[2] [Duyvel in schijn van Heyligen.] in de marge
[3] [Duyvel werckt in desen tijdt in Geestelijcke Persoonen.] in de marge
[4] [Duyvel bedrieght door Verschijninghen en Openbaeringen.] in de marge
hert
188
wordingen Godts, offte van Godt, welcke
boven de Nature gaen, en niet ghemeen en
zijn den geenen welcke oock waerlijck den
Heere vreesen: willende door sulcke Ge-
sichten, Openbaeringhen, en Gewaerwor-
dingen, gelijck als door een Teecken / van
Godts lieffde en Welgevallen aen en on-
trent hunluyden verseeckert worden.
Doch / seyt Vincentius, dit is een Versoec-
kinge aengeleyt om te Bedriegen. Want /
nadien een sodaenige Begeerte en Poogin-
ghe in den mensch / niet en kan voortko-
men / als uyt den Wortel van Hoovaerdig-
heyt, en Vermeetelheyt; Off uyt een drifft
van ydele Nieuwsgiericheydt ontrent de
Verborgentheeden Godes; Off uyt een
Swackheydt van Geloove; soo verlaet de
rechtveerdige Godt die menschen / welc-
ke soodaenige Drifften en Begeerten heb-
ben / en laet der selver Verstant versocht, en
beguychelt worden van den Duyvel, door
Valsche Ghesichten, Openbaeringhen, en
[[1]] Verleydingen. De Duyvel / om by haer
Gelooff te winnen / Openbaert haer by wij-
len dingen welcke Waerachtigh zijn / om
haer also tot Gelooven te gewennen. En
soodaenighe zijn meest alle de Geestelijcke
Versoeckinghen ten huydighen daege; en
de Duyvel nestelt alsoo in de Herten der
gheener welcke Boden zijn van den Anti-
christ. De waere Openbaeringen en Ge-
waerwordingen van Godt / ende desselffs
Verborghentheden / komen niet uyt het
[1] [Sulcx gheschiedt dagelijcx.] in de marge
hert
189
voorseyde Pogen en Begeeren na deselve;
noch uyt een Opset / en stercken Drifft van
de Ziele / om die Openbaeringen te heb-
ben; maer sy komen uyt een loutere goet-
heyt Godts ontrent sodaenige menschen
welcke den Heere vreesen / en voor hem
Neederich en Eerbiedich zijn. Dan noch
moet niemandt sich oeffenen in de Vreese
Godts / ende in Needrigheydt / om door
sulcx te bekomen Gesichten, Openbaerin-
ghen, en Ghewaerwordinghen van Godt;
want / so doende / soude hy vervallen in de-
selve Sonde / welcke begaen wort van die
welcke de Openbaeringhen Begeeren en
Versoecken; maer hy moet Bidden / en met
den Psalmist wenschen / Heere maeckt my
bekendt mijn eynde; welck eynde Godt
is: doende sulcx / op dat hy weete wat
Deucht en Goedt hem noch ontbreeckt/
om ’t selve te bekomen; en niet om te wee-
ten welcke de Verborgentheeden Godts
zijn.
2. Oock is het een Slach van Heyme- [[1]]
lijcke, Duyvelsche, en Bedriegelijcke Ver-
soeckinge, wanneer ymant / zijnde in Ge-
beede / off innige diepe Betrachtinge / ge-
voelt eenighen Troost off Soetigheydt /
waer uyt / en om welcker wille / hy begint
een groot Gevoelen te krijgen van sich sel-
ven; en uyt Laetdunckenheydt het daer
voor begint te houden / dat hy des Hemel-
schen leevens / des Loffs / ende des Pa-
radijsen waerdigh is. Wanneer sulcx ge-
[1] [Duyvel bedrieght door inwendighe Gevoelingen.] in de marge
hert
190
beurt, isser bedroch op handen; siet toe /
soo veele in u is / dat ghy soo eenen Troost
niet aen en neemt / vermits sy Bedrieche-
lijck is / en de Ziele daer door gheraeckt
in veele schaedelijcke Dwaelingen. Oock
laet God, door sijn Rechtveerdigh Oordeel,
den Duyvel toe, soodanigen Troost te lae-
ten komen, toeneemen; en in de Ziele van
soo een mensch in te drucken Valsche en
ten hoochsten Schaedelijcke Ghevoelens? [1]
en andere Beguychelerijen, welcke de
mensch geloofft waerachtich te zijn. Ach!
ach! Goede Godt! hoe veele zijnder door dese
Vondt van Versoeckinge bedrogen.
Men leest van den Heiligen Iorden, den Twee-
[[2]] den Oversten van de Ordere der Praedicae-
ren, dat de Duyvel hem socht te bedrie-
gen op dese wijse. Als hy eenige daeghen
achter den anderen Misse deed / so maeck-
te de Duyvel / dat een seer stercken Reuck
ghing van sijne handen, en hy een groote
Vertroostinge gewaer wierdt in sijn herte,
ten eynde hy door sulcx een groot Gevoe-
len krijgen mochte van sich selven. Doch
Iorden verwondert zijnde / en vreesende
voor Bedroch / Verneederde sich en Badt
te meerder / so het een Versoeckinge was /
dat Godt deselve woude laten ophouden /
ende voor by gaen. Gelijck dan oock het
selve alsoo gheschiedt is; zijnde hy aldus
dese Versoeckinghe ontkomen / sich sel-
ven niet streelende / maer vluchtende in
de voornoemde Vertroostinghe. Zijt ver-
[1] De zin eindigt op een vraagteken maar dit lijkt onjuist. Een fout van de zetter?
[2] [Soeckt den Heiligen Jorden door sulcx te bedriegen.] in de marge
hert
191
seeckert, seydt dien Heyligen Man / dat den
meesten hoop van die geene welcke komen
in Verruckinge van Sinnen, off opgetroc-
ken zijn in haere Ghebeeden, door dese
Versoeckinge, Booden worden van den
Antichrist.
3. Noch ghevaerlijcker is de Derde [[1]]
Maniere van Versoeckinghe / waer door
het herte des menschen / door het een off
ander Gesicht, off Gevoelinghe, verleydt
wordt tot een Drifft, off Vuylicheyt, strij-
dich teegen het een off ander Artijckel des
Ghelooffs, off teeghen de goede Zeeden,
voornaemelijck teegen de Needericheydt,
off Eerbaerheyt. Diergelijck leest men in
de Tweede T’saemenspreeckinge van Abbas
Moyses geschiedt te zijn ontrent eenen / aen
welcken de Duyvel meenichmael in de
Ghedaente van eenen goeden Engel, met
een groote Claerheydt, verscheenen was;
brengende hem ten laetsten daer toe / dat
hy / om Gode te behaeghen / sijn kleyn
Soontjen dooden, en ‘tselve aen Godt offe-
ren soude, ghelijck Abraham deede sijnen [[2]]
Soone Isaac. Doch den Jongen ontloo-
pen zijnde / konde hy ’t selve niet volbren-
ghen.
Noch leestmen van een ander / welcke /
op bevel van een Boosen Gheest, die met [[3]]
Claerheydt als een goeden Engel aen hem
verscheenen was, sich selven in een Put ge-
worpen heefft. Weshalven moeten wy
van sulcke Gesichten en Beveelen een aff-
[1] [Duyvel bedrieght door Aenraedingen.] in de marge
[2] [Eene wil sijn Kindt offeren.] in de marge
[3] [Een worpt sich in een Put.] in de marge
hert
192
grijsinghe hebben / hoe seer oock deselve
mochten schijnen van Verborgentheydt,
Hooch, en Heylich te zijn: en men moet
deselve vlieden als de Pest / en als een
Middach Duyvel.
[[1]] Dan noch indien u Eenigh Gesicht ver-
schijnt, met, off sonder Claerheydt off Ge-
voelinghe, soo blijfft op dat Gesichte niet
vast staen / als off ghy seecker wist dat het
van Godt quam; en verseeckert waert /
dat het gheene waer toe u dat Ghesichte
brengen wil / Gode welbehaechlijck was.
Oock moetmen wel toesien / datmen noch
om eenighe groote Devotie, noch om een
Aensienelijck goedt Leeven, noch om een
Verlicht Verstant, off om eenigherhande
Vernoeginge ‘twelckmen in eenich mensch,
off menschen, vindt, niet en volghe den
Raedt / off navolge de Manieren van de-
selve; soo wanner Blijckelijck is / dat der
selver Raedt en Doen / klaerlijck en nae
alle Schijn van Reeden / niet en is nae den
wille Godts, en over-een-komende met
de rechte Bescheydenheyt / ons vertoont
in het Leeven Christi, ende der Heyligen,
en door de Heylige Schriffture in de Woorden
der Heyligen ons voorseyt, ende bekent ge-
maeckt. Ende alsmen soo doet / moet nie-
mant meynen / datmen / de voorseide dingen
niet achtende / sondicht door Hoochmoet
en Laetdunckenheyt; Maer veel eer / dat
sulcx gheschiedt door een Yever voor de
Waerheydt / en Godtvruchtigheydt.
[1] [Opmerckinghe in sodanighe Versoeckingen.] in de marge
hert
193
Iohannes seyt in primâ Canoni: Geloofft niet
eenen yegelijcken Geeste, maer beproefft
de Geesten, offse uyt Godt zijn. Oock seyt
Cyprianus, Het gheen op een menschelijck
woort is toe-gelaeten, wort daerom by de
Goddelijcke Majesteyt niet vry ghestelt en
geoorlofft. Daer-en-booven / men moet
oock schuwen en mijden het Geselschap en
Ommeganck van soodaenighe Mannen en
Vrouwen, welcke soodaenige Versoeckin-
ghen uytstroyen ende ruchtbaer maecken.
Meede moetmen die geene vlieden / welc-
ke sodaenige Versoeckingen uytstaen ende
voorstaen. Luystert na der selver woorden
niet / acht op haere praetjes niet / ende en
houdt het niet de pijne weerdich te zijn /
datmen acht neeme op haer Manieren;
want de Duyvel soude u toonen en voor-
komen laeten groote Bewijsen van Vol-
maecktheydt in veele van der selver Ma-
nieren: welcke Bewijsen soo ghy aen-
naemt / en om der selver wille haer ghe-
looff gaefft / soo soudt ghy komen in ghe-
vaeren / en neederstorten in verderff van
hunne Dwaelinghen. Haer woordt sal
voort-eeten ghelijck de Cancker, seydt den
Apostel 2 Timotheus 2, vers 17.
Na dat den voornoemden Vincentius dit
bovenstaende verhaelt heefft / soo stelt hy
eenighe dinghen voor / welcke van yeder
een moeten waer-ghenomen worden / soo
aengaende het Leeven, als de Leere van so-
daenighe personen, welcke voortstroyen
hert
194
ende onder den Man helpen sodanige Ver-
soeckinghen, van welcke albereyts ghe-
sproocken is.
[[1]] 1. Hy wil datmen geen groot Gevoe-
len sal hebben van soodaenige luyden, aen-
gaende der selver Gesichten, Gevoelingen,
en Verruckinghen: jae / indien sy u yets
verhaelen ’t welck strijdich is teegen het
Geloove, off teegen de Heilige Schriffture, off
teeghen de Godtsaligheydt, soo hebt een
affgrijsen van haer Gesichten ende Open-
baeringhen, zijnde niet anders als loutere
Narrerijen: en houdt der selver Verruc-
kingen / voor Drifften en Inbeeldingen der
Duyvelen. Want Godt seydt door Mo-
sen / Deuteronomium 13, vers 1,2,3,4, Wanneer een
Propheet, off Droom-Droomer, in ’t midden
van u sal opstaen, en u geeven een Teecken,
off Wonder; en dat Teecken, off Wonder
komt, dat hy tot u gesproocken hadde, seg-
gende, laet ons andere Goden, die ghy niet
gekent en hebt, naevolghen, ende hen die-
[[2]] nen: ghy en sult nae de woorden van dien
Propheet, offte na dien Droom-Droomer
niet hooren; want de Heere uwe Godt
versoeckt u lieden, om te weeten off ghy
den Heere uwen Godt lieff hebt, met u
gansche Herte, ende met uwe gantsche
Ziele. Den Heere uwen Godt sult ghy na-
volgen, ende hem vreesen, ende sijne gebo-
den sult ghy houden, ende sijne stemme ge-
hoorsaem zijn, ende hem dienen, ende hem
aenhangen. Dit verhaelt den Outvaeder
[1] [Drijvers van Ghesichten en Openbaeringen niet veel te achten.] in de marge
[2] [Zijn te oordelen na de Schrifft in ‘t gheen sy segghen.] in de marge
hert
195
Augustinus: en hy brenght daer ter plaetse
by het Exempel van die Waerseghster,
welcke den Duyvel in de Ghedaente van
Samuel Verschijnen liedt, en waerachtighe
Dingen vermenghde onder Leugenen, als
blijckt 1 Samuel 28, vers 7, 8, etc.
Vincentius doet hier noch by; Indien sy
schoon eenighe Dinghen seyden / welcke
over-een-komen met het Ghelooff / met
de Heylige Schriffture / met de Leere der Hey-
ligen / en met de Godtsaeligheyt / soo ver-
acht wel deselve Dingen niet / want ghy
veel licht Yetwes Verachten soudt / het
welcke Godes is / daer den Apostel seght
1 Thessalonicensen 5, vers 20, Veracht de Prophetien
niet: Echter vertrout op die Dingen niet [[1]]
geheelijck / vermits meenichmael / en bo-
ven al in de Geestelijcke Versoeckingen, de
Valscheyt ingevoert wort, onder den schijn
van Waerheydt; en de Boosheydt, onder
schijn van Deught; op dat de Duyvel alsoo
des te bequaemer de Dwaelinghen soude
mogen voortsetten. Voeght noch hier by
‘tgeene Cyrillus segt / over de woorden Lucas
4, vers 41, Christus en liet haer, naemelijck
de Duyvelen / niet spreecken, om dat sy wi-
sten dat hy de Christus was. Want / hoewel
de Duyvelen seyden yets ’t welck ten
hoochsten Waerachtich was / nochtans
ghemerckt sy niet Seeckerlijck, maer by
Gissinge wisten, naemelijck dat Christus
de Soone Godts was / soo bestraffte de
Heere haer doch / en verbootse een soodae-
[1] [Niet licht te ghelooven, schoon wat goets seggen.] in de marge
hert
196
nige Waerheydt te spreecken: om ons te
leeren / dat wy de Waerheyt niet en moeten
soecken by de Duyvelen, selffs oock niet
wanneer Waerheyt is het geene sy seggen:
vermits de Duyvelen sulcx doen, om daer
door te Bedrieghen, ende te Verleyden tot
het quaede. Hoewel dan soodaenige Ge-
sichten ende Optreckinghen niets in sich
Vervatten ’t welck Valsch en teeghen de
Schriffture is / soo is het echter best / dat-
men deselve weynich acht; ten waere die
Ghesichten, en Optreckinghen van den
Geest / gesien en ghewrocht wierden van
en ontrent sulcke Personen / van welcke
men sich verseeckeren kan / datse / vermits
haere Heyligheydt / Bescheydenheydt / en
Needericheydt / door de Beguychelerijen
en loose Trecken des Duyvels niet en kon-
den bedrooghen worden. En hoewel het /
in soodaenigen geval / Godtvruchtigh is /
de Gesichten van sodaenige Personagien
toe te stemmen / soo is het doch veyliger,
deselve niet geheelijck te ghelooven, dan
voor soo ver en veel deselve over-een-ko-
men met de Heylige Schriffture, ende de Spreuc-
ken der Heyligen.
Noch komt hier by / dat de Heylighe en
waere Propheten Godts / bywijlen yets
seggen / ’t welck sy meynen dat uyt den Geest
der Prophetie komt, ’t geene sy doch nae-
derhant selffs bevonden hebben / dat door
dien Geest niet gesproken is; gelijck Gre-
gorius aenmerckt Liber Moralis geschiedt te
hert
197
zijn in den Propheet Nathan; welcke ge-
vraeght zijnde van den Koninck David /
off hy den Heere soude een Huys bouwen?
den selven / als Propheterende / tot Ant-
woordt gaff / Doet alles wat in u herte is,
want Godt is met u. Doch korts daer aen
openbaerde Godt aen Nathan, dat hy aen
David seggen soude / ghy en sult my geen
Huys bouwen om in te woonen, want ghy
hebt veel Bloedt Vergooten, (in den Oor-
looch naemelijck) maer u Soone sal mijnen
Naeme een Huys bouwen, 1 Samuel 7 en
2 Paralipomenon 17. Het wordt wel genoech ge-
loofft / dat de Heylige / Devoote / en Reli- [[1]]
gieuse Brigida, en Catharijn van Senen, lee-
vende in eenen tijdt / zijn vermaert ghe-
weest door den Geest der Prophetien; en
oock veele Openbaeringen gehadt hebben;
Dan noch / een van dese twee / naemelijck
Catharijn van Senen, ghetuycht aen haer ge-
openbaert te zijn / dat de Heilige Maeget Maria
oock in Erff-sonde is ontfanghen ende ge-
booren. En Brigida seght / aen haer ghe-
openbaert te zijn het Teegendeel, Nae-
melijck dat Maria sonder Erff-sonde ghe-
weest sou zijn. Gemerckt nu twee teegen
malkanderen strijdende Saecken niet en
konnen beyde en te gelijck Waerachtigh
zijn / soo dientmen hier te seggen / dat een
van beyden niet door den Prophetischen
Geest, maer door eygen Drifft gesprooc-
ken heefft. De Minder-broeders houden /
dat Catharijn van Senen hier ghesproocken
[1] [Brigida, en Catharijn van Senen teegen den anderen.] in de marge
hert
198
heefft uyt eygen Drifft: en weederom de
Praedicaren seggen / en houden / sulcx ghe-
schiedt te zijn van Brigida. Doch / seydt
Vincentius, offte Antoninus, laet ons dit Go-
de beveelen.
[[1]] 2. Vorders soo wil Antoninus, wan-
neer de mensch door eenige Openbaeringe,
Gevoelinge, off andere wijse / in sijn herte
wort aengeport / om eenich swaer, Byson-
der, en Ongemeen Stuck ter handt te nee-
men / van hoedaenigen Stuck hy niet ver-
seeckert is dat het Gode wel gevalt, maer
hy met Reeden daer aen twijffelt; so moet
de mensch niet Haestich zijn om sulck een
Stuck ter handt te neemen; maer ’t selve
soo langhe laeten aenstaen / tot dat hy alle
Omstandigheeden hebbende overwoo-
gen/ Bevint en Bekent dat het Gode be-
haechelijck is; Oordeelende sulcx niet na
eyghen Goedtduncken / maer na de Heylige
Schriffture, off eenich Exempel der Hey-
ligen, zijnde soodaenich datmen het selve
navolgen kan. Want daer zijn sommige
dinghen van de Heyligen ghedaen / waer
over wy ons met een Heylige Verwonderinge
verwonderen moeten / sonder deselve roec-
kelooslijck te willen naevolghen. Woude
yemandt niet anders als Sprinck-haenen en
wilden Honich eeten met Johannes den
Dooper, seer haest soude hy van de graet
vallen, en het met hem ghedaen zijn.
Kondt ghy dan noch by u selven niet seec-
kerlijck oordeelen / off het Werck waer
[1] [Watmen in voorkomende Openbaeringhen doen moet.] in de marge
hert
199
toe ghy door Gesichten aengheraeden en
geport wort / Goet en Gode behaechelijck
is / soo beraetslaeght u selven met Luyden
welcke van een goedt leeven / en daer voor
bekendt zijn / en diemen weet dat in het
Woort der Waerheydt wel ervaeren en be-
dreeven zijn.
Men moet oock wel toesien / als wy in
een Geestelijcke Versoeckinge, en door de-
selve in een twijffelinghe komen / dat wy
als dan / op eygen Drifft en Goetvinden /
niet ter hant en neemen eenigh Bysonder
en Ongemeen werck; maer wy moeten /
ons selven weerhoudende / daer meede
wachten in Needericheyt / en Godtvruch-
ticheydt / tot dat de Heere ons bekendt
maeckt ‘tgeene in die Twijffelachtigheyt
diende gedaen te zijn. En tot dien eynde
moeten wy niet affwachten eenen Engel
uyt den Hemel, off een Gesichte, want dat
smaeckt na Hoochmoet; maer wy moe-
ten verwachten ‘t gheene ons door goeden
Raedt van andere menschen sal ingegee-
ven worden. Doet ymandt anders / en
neemt hy / terwijle hy in Twijffelinge is /
eenich Groot en Onghemeen werck ter
handt / veeltijdts sal hy gheen goet eynde
hebben.
Dus verre hebben wy ghesproocken
met dien vermaerden Paepschen Schrijver
Antoninus, ende dien hij bybrenght Vin-
centius. Wat kanmen uyt het gheene sy
segghen anders affneemen / als datse de
hert
200
[[1]] meeste Visioenen, Gesichten, Verschijnin-
gen, Openbaeringen, en Miraculen, welcke
in de Legenden, en andere Dierghelijcke
Boecken beschreeven en verhaelt worden,
willen ghekeurt en gehouden hebben voor
Verdacht, jae voor Fabulen, Verdichtse-
len, en Bedriegherijen van Hovaerdighe,
Nieuws-gierighe, Stoute Monicken, en
Boose Geesten. Indien dese Luyden ge-
weest waeren in een Landt en Eeuwe / in
welcke sy den Donder der Pausen, den Bli-
xem der Inquisitie, en den Brandt van den
Mutsaert niet en hadden behoeven te vree-
sen / wat souden sy niet wel gheschreeven
hebben van de Bedriegerijen der Papen en
Monicken, waer meede sy den Leecken / en
Slechten Luyden Bedriegen en Verley-
den? Overleght / en overweeght eens
‘tgheene wy hier vooren verhaelt hebben
van den Bisschop Nicolaus, na de Gront-
Regulen en Waerschouwingen van ghe-
melte Mannen / wat gelt het / off ghy niet
meest ‘tselve alle Bevinden en uytschreeu-
wen sult, te zijn Verdichtselen en Beguy-
chelerijen van Monicken, en van Duyve-
len.
[[2]] So wy het boven Verhaelde in behoor-
lijcke Achtinge neemen / wat sullen wy Ge-
voelen Gelooven en Seggen mogen van
die Stemme des Nachts, welcke een Bis-
schop seyde ghehoort te hebben; en waer
door bevoolen wiert / dat de Eerste die des
Morghens in de Kerck quam, en ghenaemt
[1] [Meest alle Paepsche Verschijninghen, Openbaeringen, en Miraculen, zijn Fabulen.] in de marge
[2] [Openbaeringe door een Stem.] in de marge
hert
201
was Nicolaus, tot Bisschop van Myrrheen
soude Verkoren, en Gewyet worden?
Wat sullen wy seggen van de Verschij- [[1]]
ninghe des Bisschops Nicolai aen het
Scheeps-volck op Zee / ’t welck in On-
weer was / en van dese Verschijninge ghe-
tuyghde? Meede / van die Verschijninge,
en Openbaeringhe van Nicolaus aen een
Schuytjen met Volck / ontdeckende aen
het selve de Bedriegerijen des Duyvels /
welcke / in de Gedaente van een Clop off
Bagijn, een seltsaeme Olie aen dit
Schuytjen bestelt hadde / om de Kerck
van St. Nicolaus daer meede in Brandt te
steecken? Als oock van de Verschijninghe
deses Bisschops, by Nacht voor het bedde
van den Keyser Constantinus, ende van
desselffs Lantvooght? welcke Dry Ver-
schijningen souden zijn geschiedt / terwijle
Nicolaus noch in leevendigen lijve was.
Wat sullen wy mogen aenneemen van [[2]]
de Verschijninghe deses Nicolai, na sijn
Doot; in een Gedaente / als off hy geslae-
gen wierdt / sich vertoonende aen die Die-
ven / welcke het huys van den Jode be-
stroolen hadden? vertoonende sijn blont
blaeu en bloedich lichaem aen die Gau-
wedieven / terwijl sijn Beelt met Roeden en
Sweepen van den Jode geslaegen wiert?
Wat mach het geweest zijn voor eenen
Nicolaus, welcke den Jongen in Zee val-
lende / met een gouden Kelck aen St. Ni-
colaes Belooft / Opvatte / Bewaerde / en
[1] [Verschijningen van St. Nicolaes in sijn Leeven.] in de marge
[2] [Verschijningen na sijn Doot.] in de marge
hert
202
in de Kerck voerde? Die den Monick
voerde in en uyt het Vaege-vyer? Die aen
Brigitta verscheen, als sy besocht het
Graff van St. Nicolaus, en aldaer op-
ghetoghen zijnde in den derden Dut / een
persoon sach bestreecken met Olie / en Wel-
rieckende / welcke tot haer seyde / Ick ben
den Bisschop Nicolaus, die u hier verschijne
sodaenich als ick in het leeven was?
Wat mach het gheweest zijn voor een
Man / welcke in het Choor / bekleet met
een Bisschoppelijck gewaet / gesien wiert
van een Lieffhebber van St.Nicolaes?
Die den Dieff, nu hangende aen de galge /
bewaerde voor den Strop / dat deselve hem
niet verworghen kon? Die den Monick
Adam de Lucka, als hy noch een Jongen
was / Verscheen in een Bisschoppelijck
gewaet, met groote Klaerheydt? Die den
Herders Jongen op het Velt verscheen, in
de Gedaente van een seer Out Eerwaer-
dich Man / seggende / dat hy den Bisschop
Nicolaus was, en quam om den Jonghen
wech te haelen door de Doodt / ende te
loonen en verghelden de Deught / die de
Jongen aen hem beweesen hadde / laeten-
de hem daeghelijcx eeten van sijn Caesen-
broot? Souden wy van alle deese Ver-
schijningen gelooven / datse Waerachtich
en niet versiert; van Godt / ende niet van
den Duyvel waeren; voorwaer sulcx
soude een al te groote en losse Lichtghe-
loovicheyt zijn.
hert
203
Hoort eene wat Iohannis Picus Mirandula [[1]]
seyt / en wil waergenoomen hebben ontrent
soodaenige Verschijningen ende Openbae-
ringen. De Heydenen selffs / seyt hy / zijn
altoos daer voor beducht / besorght / en
bekommert gheweest / datse door Valsche
Openbaeringen, Gesichten, en Voorseg-
gingen niet bedroogen wierden. Cicero seyt /
wanneermen niet vlijtich acht neemt op
het gheene ghehoorich is tot Goddelijcke
Openbaringe, en Voorsegginge / soo loopt
men gevaer om door een godloos Bedroch
verleyt te worden. Weederomme / alsmen
op het voorgemelte te veel acht neemt / en
alles soo voor de vuyst Gheloofft en Aen-
neemt / soo vervaltmen licht tot Oude
wijffsche Fabulen, en Bygelooff. Noodich
is het dan / dat wy Christenen daer op
letten / vermidts wy gelast en ghewaer-
schouwt worden / de Gheesten te beproe-
ven, offse uyt Godt zijn: nadien de Duyvel
sich in een Enghel des Lichts veranderen
kan. Men moet wel letten op de Ghelee- [[2]]
gentheyt van den Persoon / die de Open-
baeringhen te hebben voorgeefft; en oock
niet min op de Openbaringen selffs; mits-
gaeders op des selfs Nature. Men moet
naeu ondersoecken en ondertasten het
Leeven / ende den Handel van den geenen /
die Openbaeringhen secht te hebben; en
hem affvraeghen / hoe hy van binnen ghe-
stelt is, als hem Goddelijcke dinghen inko-
men? Men moet ondersoecken / off de
[1] [Waerschouwinghen van Picus Mirand.] in de marge
[2] [Openbaeringen moet men wel beproeven.] in de marge
hert
204
Openbaringe wel sluyt ende aen een hangt;
Offse met de Heilige Schriffture over een komt,
ende ten goeden streckende is. Die de
Openbaeringhen drijven / zijn by wijlen
Suf door Ouderdom, of met swarte Gal ge-
quelt. Oock moet het wel doortast wor-
den / om wat Reeden en Oorsaeck, yemant
sijne voorghegeeven Openbaeringen onder
den Man helpt / en bekent maeckt; Nae-
melijck / off sulcx geschiet uyt Lossicheyt, en
Lichtveerdicheyt, Off uyt insicht van Pro-
fijt en Voordeel, ’t zy Gheestelijck / off
Lichaemelijck; voorhemselven / off ye-
mant anders / offte voor beyden.
Voorghemelten Picus Mirandula, Liber 9, de
Praenotione, Caput 3, seyt / Jndien yemant aen
u Verschijnt, voorgeevende en seggende dat
hy een Engel, of de Ziele van een Afghe-
storven is, soo moetmen soo plotselijck den
selven niet gelooven: maer men moet den
Persoon die verschijnt, en ’t geene hy seyt,
wel neerstich en in de Vreese Godts over-
weegen; Vermits het gebeuren kan, dat de
Duyvel voor een Goeden Enghel, ja voor
Christus selffs van den onvoorsichtighen
ghe-eert wordt. St. Maerten, Franciscus, en
andere, seyt Picus, hebben den Duyvel, in
de Gedaente Christi haer verschijnende, af
gheset.
[[1]] Als de Duyvel in Christi Ghedaent aen
seecker Persoon Verscheen / welcke be-
ducht was voor Bedroch / so deede hy sijn
ooghen toe / en seyde / het is my ghenoech
[1] [Duyvel openbaert sich in Christi Persoon] in de marge
hert
205
indien ick Christum t‘ sijner tijt in den He-
mel sie. Een ander / in diergelijcke gelee-
gentheyt / seyde tot den Duyvel / siet toe
tot wien ghy komt, en gesonden wort; Ick
ben de Man niet, die weerdich is Christum
te aenschouwen. Indien / seyt Mirandula
sulcx noch geschiede / men soude soo veele
Bedriegheryen, met groote schaede, ten
Huydigen daege, niet gewaer worden.
Liber 9, de Praenotione, Caput 2, Verhaeldt
Picus Mirandula van eenen Henrick van
Hessen, en van Andere / welcke van des
selfs gevoelen zijn / datse weynich houden [[1]]
van de Huydendaeghse Voorseggingen, en
Openbaringen. Oock dat van de Openbae-
ringhen van Brigitta, en van Catharijn van
Senen, niet veel te houden is / en dat uyt
veele Insichten; Oock bysonder daerom /
datse weegens de Ontfanckenisse van Maria
in Erff-sonde, off sonder Erff-sonde, Open-
baeringen voorgeeven, welcke teegen den
anderen strijdich zijn.
Neevens het geene wy verhaelt hebben [[2]]
uyt die twee voorgaende Paepsche Schrij-
vers, moeten wy noch voeghen, ’t gheene
Iohannes Gerson, Cancellarius Parisi in Tractatu
de Distinctione verarum Visionum à falsis, seyt [[3]]
tot desen Propooste. Ghelijck seyt hy / de
Leere bestreeden wort door Loose en Be-
driegelijcke Reeden-kaevelingen der Ket-
teren; alsoo trachten de Leugenachtighe
Geesten, te vernietigen de Authoriteyt van
de waere Miraculen, en Heylige Openbae/-
[1] [Huydendaechsche Openbaeringen niet veel te achten.] in de marge
[2] [Waerschouwinghen van Geesten.] in de marge
[3] [Duyvels list teegen de Heilige Openbaeringen.] in de marge
hert
206
ringen, door Bedriegeryen en Spoockeryen
der Tovenaeren. Want de menschen wor-
den affgeleyt van de Kennisse der Godde-
lijcker Waerheyt, welcke door Miraculen
en Openbaeringen is bevestight, wanneerse
sien, dat eenighe daer na gelijckende voort-
gebracht worden, om te Bedriegen.
Gerson seyt / dat hy verhandelen wil die
Vraeghe / Hoemen de Waere Ghesichten
ende Openbaeringhen sal konnen onder-
scheyden van de Valsche? uyt oorsaeck /
dat hy bevonden heefft soo veelerhande
Bedriegeryen / welcke gebeurt zijn in sijnen
tijt / en noch ghebeuren in den Ouderdom
deses Weerelts. De Weerelt, seyt hy / is
[[1]] in dese Laetste Tijden, in de Toekomste van
den Antichrist, eeven als een Ouden Suffer,
welcke veele Droomen, Suff en Muffe-
ryen lijdt. Veele sullen segghen Ick ben
Christus / en afwijckende van de Waer-
heyt / sullen haer begheeven tot Fabulen,
en veelen Verleyden. Daerom moetmen /
volghens de Lesse van Iohannes, niet ghe-
looven een yegelijck Geest, maer de Gee-
sten beproeven ofse uyt Godt zijn, en hou-
den het geene goet is. Wy moeten / gelijck
de Wisselaeren doen / de Ghesichten, en
Openbaeringen toetsen; op dat de Duyve-
len, welcke alle Goddelijcke Munte soecken
te vervalschen, gheen Valsch, voor Goet en
gangbaer Gelt, ons in de handt en steecken.
[[2]] Daer zijnder / seyt hy / Sommige die al
te Los en Licht de Openbaeringen verwor-
[1] [Weerelt laet sich bedrieghen door Valsche Openbaeringen.] in de marge
[2] [Narrerijen opgenomen] in de marge
hert
207
pen; Andere oock / welcke de ydele, Super- [[1]]
stitieuse, Bedriechelijcke, en Belacchelijcke
Droomen, en Daeden van Sotte en Key-
bollen, oock de vremde Invallen van Kranc-
ke en Swaermoedige menschen, voor God-
delijcke Openbaeringen opneemen.
Om de Ghesichten te onderkennen /
moetmen daer op letten / 1. Offer Neede- [[2]]
richeyt is by den geenen die Ghesichten en
Openbaringen te hebben voorgeeft. Wort
yemant ghedreeven door een Hooghdrae-
vende Nieus-giericheyt / door Eersucht/
door Waen en Laetdunckentheydt van
Heylicheyt; Begeert hy te hebben onghe-
meene Openbaeringen, vermidts hy sich
selven dier weerdich acht; Hoort hy geer-
ne seggen dat hy Openbaeringen heeft; zijt
verseeckert / dat soo een mensch weerdich
is Bedroghen te worden. Wijders / seyt
Gerson, dat die Moedighe menschen / die
haer selven laeten voorstaen Openbaerin-
gen te hebben / het daer voor moeten hou-
den / dat het haer in de Herssenen schort, off
datse yets gemeen hebben met Dulle, Besee-
tene, en Melancholijcke menschen: en wel
moghen toesien / datse / vermidts haere
voorgaende sonden / van Godt niet en
worden overgegeeven in een Verkeerden
sin / om door alsulcke Bedriegheryen des
Duyvels misleyt te worden.
2. Oock moet by de Waere Openbae- [[3]]
ringen gevonden worden Discretie, en Be-
scheydenheydt, welcke luystert na goede
[1] [Voor Heilige Openbaeringen.] in de marge
[2] [By deOpenbaeringhen moet Neederigheydt zijn.] in de marge
[3] [Oock Bescheydenheyt.] in de marge
hert
208
Raedt en Reeden. Daer zijnder die haer
eygen Hooft en Grillen volgen; Sy tee-
ren haer selven uyt door Vasten; Geeven
voor datse veel Waecken; Ontstellen / en
breecken haer Herssenen / door onmaetich
Huylen; en onder des luysteren sy niet na
yemandts Raedt / maer de selve versmae-
dende / achten haer selven wijser als alle
man te zijn. Van soodaenigen / seyt Gerson,
datse veel licht en haest vervallen in aller-
hande Beguycheleryen, en Spoockeryen
der Duyvelen: en datmen voor verdacht
moet houden alles, watse van bysondere
Openbaeringen voorgeeven. Die de God-
deloose en Heylloose Regulen der Toover-
konst doorsnuffelen / sullen in de selve
bevinden / datmen aldaer veele dinghen
heefft waer te neemen in lanckwijlich
Vasten, en onthouden van Spijse; ’t welck
gheschiet alleen ten eynde Ziele en Zinnen
daer door souden ontstelt en ontroert wor-
den. Weshalven oock by wijlen gebeurt /
dat die geene die alsoo Vasten, vervallen tot
Dollicheyt, en een Vreeselijck Gelaet / en
Opsicht hebben.
[[1]] 3. Oock moeter Waerheyt zijn / en bevon-
den worden by de Openbaeringen. Want de
Heylige Engelen, en Propheten, hebben noyt
yets Voorseyt / off ’t selve is oock geschiet
nae dien Sin en Meyninge / als sy voor-
gaeven. Doch de Openbaeringen der Duy-
velen sijn vol Valscheydt, sy Bedriegen en
worden Bedroogen.
[1] [Meede Waerheyt.] in de marge
hert
209
De Heilige Engelen en Propheten gebieden
niet / ’t welck teegen het waere Gelooff / en
teeghen de Godtsaeligheydt strijdich is.
Maer de Duyvelen, oock den Antichrist,
en doen soo niet: der selver Teeckenen zijn
Teeckenen der Leughenen, welcke den
menschen aenvoeren om gelooff te gheeven
aen de Leughen. Hier moetmen / seyt
Gerson, daer op wel letten / dat het bij wij- [[1]]
len gebeuren kan / Hoewel sommige din-
gen welcke worden voorgegeeven aen ye-
mant gheopenbaert te zijn / niet en zijn
Opentlijck en Reegelrecht strijdich teegens
de Goddelijcke Almachticheydt, welcke
seer hooch in de Heilige Schrifture verheeven
wort / en derhalven gheschieden konnen:
dat echter de selve als Ydel, Dwaes, der
Goddelijcker Wijsheyt onbetaemelijck,
ontbloot van Waerheyt, en als uyt de een
off anderen hoeck ghehaelt / moeten ver-
worpen worden.
So ymant voorgaff aen hem Geopen-
baert te zijn / dat de Wereldt op morghen
recht uyt soude bewooghen worden, ende
voortgaen; Dat een Engel Vernieticht, en
terstont daer aen weeder soude Geschaepen
worden; sonder dat dien Voorgheever aen-
wees, Waerom, en tot wat Nut en goet
’t selve gheschieden sou. Dat yder Praelaet
Naeckt en Alleen over straet most gaen,
met een Houten Cruys op sijn schouder, of
anders dat de geheele Kercke soude verloo-
ren gaen, Sodaenige Openbaeringen moeten
[1] [NB. teeghen Visioenen en Openbaeringen in de Transubstantiati.] in de marge
hert
210
aenstonts als Narreryen, en als niet Weer-
dich van Godt gheopenbaert te worden,
verworpen zijn. Want niet alleen schijnt
in de Wercken Godts des selfs Almach-
ticheyt, maer oock sijn Goetheydt, ende
[[1]] Wijs heyt. Ende hier gelt ’t gheene de
Doctoren segghen over Mattheus 4, Indien
ghy Godts Soone zijt, soo worpt u selven nee-
derwaerts; Wanneer een Miraeckel ghe-
schiet niet tot een Heylich ghebruyck, off
Nutticheyt; en oock sonder Noot; so moet
het selve daerom Verdacht zijn, off ver-
worpen worden. Eeven soo een Miraeckel
sonder Nut of Noot soude het gheweest
hebben, indien Christus door de Locht ge-
vlogen hadde. En soodaenighe zijn meest
en ghemeenlijck alle die Beguychelaryen
der Tovenaren / waer door men Gode
sijne Eere besteelt.
[[2]] Daer is / seyt Gerson, in onsen tijdt een
Vrouw geweest / seer vermaert en gheacht
door Diergelijcke Openbaringen als hier
boven; dan noch (ten waere Ick een
misslach hadde) vermits haere Miraculen
waeren sonder Nut off Noot, soo kan daer
uyt blijcken, datse met het Hooft niet wel
bewaert en was.
Wanneer wy de Geestelijcke Openbae-
ringhen beproeven en ondersoecken / soo
laet ons vast blijven staen op Godt, ende
op sijne Schriften, door en in de welcke
Godt eens voor al met ons spreeckt / en
Een dinck niet herdoet Meermael.
[1] [Miraculen waerom verdacht.] in de marge
[2] [miraculen sonder Nut off Noot.] in de marge
hert
211
Den selven Gerson seydt in Tractatu de [[1]]
Probatione Spirituum, ’t gheene Godt Een-
mael in de Heilige Schriffture ghesproocken
heeft / ’t selve Herhaelt en Herdoet hy niet.
Want het soude seer Lastich / ja Ydel zijn /
indienmen Gesichten op Gesichten sonder
eynde soude moeten aenneemen, eeven als
offse uyt den mondt Godts quaemen; en
somen de selve alle vastelijck gelooven most.
Hier door soude ons Ghelooff en Religie /
(van Godt begreepen zijnde (na het seg-
ghen van Augustinus) in seer weynich Ar-
ticulen) ten laetsten vry Lastigher vallen
als de Oude Wet was. Daerom heefft
Magister Henricus de Hassiâ, goeder Gedach-
tenisse / gheschreeven en ghewilt / dat het
Maecken van soo veele Heyligen, de Cano-
nisati van soo veel menschen, behoorde ge-
stuyt te worden. Meede / om dat een groot [[2]]
Gedeelte der Christenen / laetende vaeren
het leesen der Heilige Schrifturen, de Ooghen
en jeuckerighe Ooren wenden na soodaeni-
ge Gesichten ende Openbaeringen, welcke
hoe Nieuwer hoe Aengenaemer zijn; alsoo
datse het Nootwendighe niet en weeten,
vermits sy, ghelijck Seneca seght / Onnutte
dingen geleert hebben. In alle Openbarin-
ghen moeten Moses en Elias zijn, dat is /
na het segghen van den Eerwaerdigen Ri-
chardus, het Getuychenisse des Wets ende
der Propheten; andersins moeten de
selve ganschelijck en gheheel Verdacht
zijn.
[1] [Alle Ghesichten niet te gelooven.] in de marge
[2] [Menschen door Openbaeringen affgheleydt van de Heilige Schrifture.] in de marge
hert
212
[[1]] Het en is / seyt Gerson, niet uyt te spreec-
ken / hoe veele menschen Bedrogen, en van
den waeren Godts dienst zijn vervoert ghe-
worden, door Nieusgierigheyt om Toeko-
mende en Verborgene dinghen te weeten;
Off om Miraculen te Sien, of te Wercken.
Hier van daen komen onder de menschen
Superstitien en Byghelooven, Waer door
de Christelijcke Religie besmet en besoe-
delt wort; Vermidts men, na de wijse der
Joden, slechts Teeckenen begheert, den
Beelden geeft de Eere van Latreja, en meer
gheloofft menschen, welcke niet gecanoni-
zeert zijn, en Schrifften welcke niet Authen-
tijck zijn, als den Heylighen inden Evangelio.
Ick bidde u / Lieve Broeders, Burgers,
en Meede-Christenen, Set u eens needer
met bedaerde Sinnen / en lecht in de
Schaele van een gesont en Onpartijdigh
Oordeel de bovenstaende Verhaelingen /
welcke de Monicken van den Bisschop Ni-
colaes voortbrengen. Weecht deselve eens
met het Gewichte van Gerson, Mirandula-
nus, en Antoninus, alle Paepsche Geleerde
Mannen / ghy sult bevinden / datse alle te
[[2]] Licht, en Lichtveerdelijck Verdicht zijn, en
voor Verdacht moeten gehouden worden:
Ghy sult met de handt gelijck tasten / dat
ghy door gemelte Verhaelingen Verleyt
wordt tot Oude-Wijffsche Fabulen, en By-
gelooff; Datse noch Sluyten, noch hangen
noch kleeven aen een, noch over een ko-
men met de Heilige Schriffture; Noch strecken
[1] [Door voor geeven van Miraculen veele verleyt.] in de marge
[2] [Verhaelingen van St. Nicolaes Verdacht van Valsheydt.] in de marge
hert
213
ten goede: Datse uyt Lossigheyt, Lichtveer-
digheydt, en om Profijt en Winst te doen,
onder den Slechten Luyden van Papen en
Monicken ghestroyt worden. Oock sult
ghy komen in een Rechtveerdich Bedenc-
ken / dat de Verschijningen en Openbaerin-
gen van desen Nicolaus, welcke onder den
Papisten wesen mochten / Beguychlerijen
en Bedriegerijen zijn der Duyvelen ende
der Onreyner Geesten, door welcke sy den
menschen soecken aff te leyden van de ken-
nisse der Goddelijcker Waerheyt, die door
Miraculen en Openbaeringhen van Godt
bevesticht is gheworden. Ghy sult bevin-
den / dat de Paepsche Weerelt, in dese Laet-
ste Tijden / en Openbaeringe van den Anti-
christ, gelijck een ouden Suffer / sich door
Droomen en Mufferijen van Monicken
laet Blinthocken / sich begeevende tot Fa-
bulen, en affwijckende van de Goddelijc-
ke Waerheyt, en het Ondersoeck desselffs /
door het Leesen van de Heylige Schrifften:
Datmen de ydele / Belacchelijcke / Be-
driegelijcke / en Superstitieuse Droomen,
en Daeden van Sotten en Key-Bollen, oock
de Invallen van Swaermoedige / Luye,
en Stoute Monicken, voor Goddelijcke
Openbaeringhen en Verschijninghen, van
den Slechten en Gemeenen man wil aen-
genomen hebben: Dat Godt die Monic-
ken, welcke van veele Verschijninghen en
Openbaeringen Geschreeven en Gedreeven
hebben / en noch Schrijven en Drijven dae-
hert
214
gelijcx / schijnt te hebben overgegeeven in
een verkeerden Sin, om / selffs door de
Bedriegerijen des Duyvels Misleyt zijnde /
oock anderen te Verleyden door deselve;
Weshalven ghy voor Verdacht moet
houden alles wat sy van bysondere Ver-
schijningen en Openbaringen voorgeeven.
[[1]] Boven dit sult ghy bevinden / dat de
Teeckenen en Wonderheeden, van welcke
de Papen en Monicken roemen / Teecke-
nen der Leugenen zijn, die den Slechten
menschen aenvoeren / om Gelooff te geeven
aen de Leugenen: Datse dingen drijven /
welcke zijn Ydel, Dwaes, der Goddelijc-
ker Wijsheydt onbetaemelijck, ontbloot
van Waerheydt, en derhalven / als uyt de
een off ander hoeck ghehaelt zijnde / soo
Vry en Licht van u mogen Verworpen
worden / als deselve Stoutelijck en Licht-
veerdichlijck van de Monicken zijn opge-
worpen.
[[2]] Lieve Luyden, Siet en Merckt ghy noch
niet / dat die Dienaeren en Slaeven van
den Antichrist, welcke Geschoren Cruy-
nen / en vreemde Cappen en Covels drae-
ghen / een groot ghedeelte der Christenen
afftrecken, en affvoeren van het Leesen der
Heyliger Schriffturen? en der selver jeuc-
kerige Ooren gewennen tot het aenhooren
van Fabulen, Verdichtselen, en Vertellin-
ghen van versierde Miraculen, Ghesichten,
Verschijningen, en Openbaeringen, welcke
sy voortbrengen uyt de Legenden, en Dae-
[1] [Miraculen tot bedroch Versiert.] in de marge
[2] [Trecken den slechten aff van Godts Heylige Woordt en Waerheyt.] in de marge
hert
215
gelijcx / en van nieuws Smeeden in haere
Herssenen? Sy Leeren en Onderwijsen de
menschen in alle ydele, Onnutte, Supersti-
tieuse Beuselingen, en houdense in een On-
weetenheyt van de vaste Gronden der Sae-
ligheydt.
O Godt! wilt u over die Verblinde
Vervoerde erbermen; Hoe veele worden-
der Verleyt, en affgehouden van u Woort
en Waerheydt, door het Voorgeeven van
Miraculen, van Gesichten, Verschijningen,
en Openbaeringen; welcke, na de wijse der
Joden, alleen Teeckenen begheeren, en
slechs spreecken van Miraculen en Open-
baeringen, niet weetende van de Schrifften
des O. ende des N. T. Door sulcx wordt
de Christen-Weerelt vervult met Su-
perstitien en Affgoderijen; de Christe-
lijcke Religie Besmet / Besoedelt / en Be-
spottelijck ghemaeckt by Joden / Turc-
ken / ende Heydenen.
Tot een Besluyt, soo wil ick allen den
geenen die de Waerheyt beminnen / ende
ende de Leughenen Haeten / eens geeven
na te dencken / wat voor een Nicolaus het
gheweest mach zijn / die met Geweldt en
vreeselijcke Spoockerije / het Singhen van [[1]]
sijn Historie in de Kerck, en het Houden van
sijnen Heylighen Dagh en Hoochtijdt heeft
inghevoert / Off het een Mensch? Off een
Geest? een Engel? Off een Duyvel was?
’t Geene waer op ick sie / verhaelt Guiliel-
mus Durandus, Episcopus Mimatensis, in Ra-
[1] [Verschijninghe van Nicolaes aen een Prior.] in de marge
hert
216
tionali Divinorum Officiorum, Liber 7, Caput 39.
Ende luydt als volght.
Wanneer in een Kercke / zijnde het
Kruys ghenoemt / ghehoorich onder het
Clooster van onse Lieve Vrouw vander
Lieffde, noch niet ghesongen wiert de Hi-
storie van den Heylige Nicolaus, soo hebben
de Monicken van dat Convent seer yeve-
rich aen haeren Ooversten versocht / datse
oock de Historie van dien Heylige Man sin-
gen mochten. Doch den Prior sloech haer
Versoeck plat aff / seggende / Dat het niet
en soude voegen, haer Oudt Gebruyck door
Nieuwigheeden te veranderen. Als de Mo-
nicken in haer Versoeck aenhielden / seyde
den Prior met Heevicheydt tot haer / Packt
u hier van daen, want Nieuwe Ghesangen,
off liever, belacchelijcke Beuselingen, sul-
len in mijne Kercke niet Gesongen worden.
Als nu de Hoochtijdt van desen Heilige Nico-
laus gekomen was / Songen de Monicken
haer Vroech-Getijden met Droeffheyt:
en als sy / na sulcx gedaene / waeren wee-
derom na bed gegaen / Siet / so Verschijnt
den Heylige Nicolaus sichtbaerlijck aen den
Prior, in een vreesselijcke Ghedaente; Hy
[[1]] ruckt hem by het hayr ten bedde uyt / en
Bonst hem teegens de Vloer van de / Dor-
mitori; en opheffende de Antiphone, ò Pastor
aeterne, etc., Slaet hy met een Roede / t’elc-
kens na yeder woort / harde slaeghen op
sijn Rugge; en heefft alsoo / de Maet slaen-
de / de Antiphone uytghesongen tot aen het
[1] [Ruckt den Prior by het hayr ten Bedde uyt.] in de marge
hert
217
eynde. De Monicken door het Geschreeu
van den Prior zijnde wacker gheworden /
hebben den selven / by na halff doot zijnde /
te Bed ghebracht. En den Prior nu wee-
derom gekomen zijnde tot sich selven / sey
tot de Monicken, Gaet en Singht de Nieu-
we Histori van den Heylige Nicolaus. Dus
verre Durandus.
Wat dunckt u van desen Nicolaus, die [[1]]
den Prior by de Locken ten Bedde uyt
treckt / en met Roeden so wacker affrost en
afsmeert / om meede neevens andere Paep-
sche Heyligen, in sijne Kercke ghe-eert te
worden? De Waere en rechte Heyligen,
van welcke wort gewach ghemaeckt in de
Heylige Schriffture / hebben niet gewilt
dat den minsten schijn van soodaenighe
Eere haer soude worden aenghedaen /
welcke Gode alleen toebehoort; maer sy
hebben het ghenoech geacht / die Eere te
hebben / datse het Lam volgen, en needer
vallende Eeren ende Dienen mogen.
Augustinus de Civitate Dei, Liber 10, Caput 16, [[2]]
Wat Engelen, seydt hy / salmen Geloove
geeven in Saecken belangende het eeuwige
Salige Leeven? Salmen Geloove geven aen
den Soodaenigen, welcke Godsdienstelijc-
ken willen ge-eert zijn, en van de menschen
begeeren Heylighe Diensten en Offerhan-
den? Off salmen eer Geloove geeven aen
Sodaenige, welcke seggen, dat alle Gods-
dienstige Eere alleen toekomt den Eenigen
Godt, Schepper van alles; met Begeerte,
[1] [Waere Heyligen soecken geen Goddelijcke Eere.] in de marge
[2] [Bewijs uyt Augustino.] in de marge
hert
218
dat Sodaenighe Eere alleen aen dien Godt
sal beweesen worden? Etc. Salmen die
Goden en Enghelen Offerhande doen, die
sulcx begeeren? Off dien Eenighen Godt,
wien sy te Offeren Beveelen, Verbiedende
’t selve te doen aen hun, en Anderen? Indien
noch dese noch geene Engelen Miraculen
deeden, maer alleen Beveelden; Dese, dat-
men aen hun soude Offerhande doen; Geene
sulcx Verbooden, en wilden dat ’t selve al-
leen ghedaen sou worden aen den Eenighen
Godt; So sou de waere Godtvruchtigheyt
lichtelijck onderscheyden, wat van beyden
uyt Hoochmoedt, en uyt de waere Godts-
dienstigheydt voortkomt. Ick sal noch
meer seggen; indien die Engelen, welcke
begeeren Offerhanden voor hun selven,
alleen door Miraculen de Zielen der men-
schen beweeghden; en die Enghelen die
sulcx verbieden, en alleen den Eenighen
Godt begeeren gheoffert te hebben, geen
Sodaenige Sichtbaere Miraculen gelieffden
te wercken; Voorwaer, niet na het gevoelen
van het Lichaem, maer na het Oordeel van
de Ziele, sou het Seggen van dese Laetste
Engelen behooren meest te gelden.
Wat dunckt u dan van dien Nicolaes,
die in soo Vreesselijcke Gedaente den Prior
verschijnt / en sijn Historie in de Kercke
wou Gheleesen, en sijnen Dagh hier door
te meer Gevyert ende Geheylight hebben?
[[1]] Wanneer Petrus sagh / dat Cornelius
aen hem bewees eenighe Burgerlijcke
[1] [Bewijs door] in de marge
hert
219
Eere / welcke de Maet te buyten ging / en [[1]]
eenighen Schijn hadde van Goddelijcke
Eere / soo seyde hy tot Cornelium, staet op,
ick ben oock selve een Mensche, Actorum 10,
vers 25, 26. Als Paulus ende Barnabas
merckten / dat de Burgeren en Priesteren
binnen Lystren, houdende Paulum voor
Mercurius, ende Barnabas voor Iupiter, door
het Offeren van ghekranste Ossen aen
haer Goddelijcke Eere bewijsen wouden /
so Scheurden sy haere Kleederen, sprongen
onder de Schaere, roepende en seggende,
Mannen, waerom doet ghy dese Dingen?
Wy zijn oock menschen, van gelijcke Be-
weeginghen als ghy, en verkondingen u lie-
den, dat ghy u soudt van dese ydele dingen
bekeeren tot den Leevendighen Godt, die
gemaeckt heefft den Hemel, ende de Aer-
de, ende de Zee, en al ‘tgeene in deselve is,
Actorum 14, vers 8, 12, 13, 14, 15.
Doe Iohannes, needer-vallende voor den
Engel / den selven woude Aenbidden/ sey-
de deselve / Siet dat ghy dat niet en doet,
Ick ben u Meede-dienst-knecht, ende uwer
Broederen, die het Getuychenisse Jesu heb-
bende, Apocalyps 19, vers 10, en Apocalyps 22, vers 8,9.
Indien den boven-gemelten Nicolaus [[2]]
waere geweest van het Geselschap deser
Heyligen, hy soude oock ghedaen en ghe-
sproocken hebben als deselve / en geensints
gewilt, datmen tot sijner Eeren Singen, off
Leesen soude sijn Historie, off Legende, in
de Kerck, alwaer het Woorde Godts uyt
[1] [Exempelen uyt de H. Schrifft.] in de marge
[2] [Den verscheenen Nicolaes is van die Heyligen niet.] in de marge
hert
220
Mose, de Psalmen, de Propheten, de Evan-
gelien, en Sendt-brieven der Apostolen
moet Gheleesen en Gesongen worden. Hy
soude het gehouden hebben met den Prior,
die niet en wou / datmen Nieuwicheeden,
Nieuwe Ghesanghen, en Belacchelijcke
Beuselaryen in sijne Kercke singen sou. Hy
soude geseght hebben tot die botte Monic-
ken, waerom wil ghy dese dingen doen?
Ick ben een mensch geweest ghelijck als
ghy / en raede u lieden / dat ghy aflaet van
die ydele dingen / Hoedaenich daer is het
Singen off Leesen van mijn Histori, off Le-
ghende in de openbaere Kercke; als oock
het Houden en Vieren van mijnen geseyden
Avont en Hooghtijt. Ick segghe noch-
mael / Indien hy geweest was van het Ghe-
selschap der Heyligen Godts, hy soude den
minsten Schijn niet begeert hebben van soo
een Eere, welcke ghehoorich is tot den Pu-
blijcken Godts-dienst in de Gemeynte.
[[1]] Maer nu schijnt hy veel eer geweest te
zijn een van die Boose Geesten, welcke van
Christo selfs wouden ge-eert / en Godts-
dienstelijck aengebeeden worden / Mattheus 4,
vers 9,10: Welcke in voorgaende Eeuwen /
en noch ten Huydigen daeghe / onder den
Naem van Verscheyden Goden / by de
Heydenen zijn Ge-eert geworden; en met
Wreetheydt / en by wijlen oock met harde
Slaegen / den blinden Indianen dringen en
aendrijven om haer te Dienen ende te Aen-
bidden. Gelijck dan in Guyana, het Rijck
[1] [Schijnt eer van de boose Geesten.] in de marge
hert
221
der Amazonen, de Priesteren deses volcx /
Peenios genaemt / by wijlen van den Duy-
vel (welcken sy Wattipa noemen / en seggen
dat Quaet is / en dien sy haeten en vreesen)
Blaeu en Peers geslaegen worden.
Siet Derhalven wel voor u / ghy die den [[1]]
gheseyden St. Nicolaes, ende des selffs
Avont en Feestdagh vyert, en uwe onnoo-
sele Kinderkens leert het selve doen. Het
Schijnt uyt veele dingen die wy verhaelt
hebben uyt de Paepsche Schrijvers, en oock
uyt de Historie van Durandus, dat de Duy-
velen in het doen deeser dingen goet Behae-
gen hebben; nadien sy (na allen Schijn)
veelerhande Spoockeryen en Beguychle-
ryen bedreeven hebben; door Verschijnin-
gen en Gesichten, om den Dienst en Eere
aen en ontrent desen geseyden St. Nicolaus
te bevorderen. Meede / om dat ongetwijf-
felt oock / off een Loosen Monick, off een
Boosen Geest, den bovenghemelten Prior
des Convents, door een Wreede Mishande-
linge ghedwongen heeft / het Singhen der
Nieuwe Historie van den Heylige Nicolaus
in sijne Kercke te moeten toestaen; en
alsoo de Broertjes van dat Convent te hel-
pen aen een nieuwe Slemp / en Vrolijcken
Avondt, en te vergunnen een Geestelijcke
Recreati, Hoedanich by hun gebruycke-
lijck is; zijnde door de Bedriegeryen des
Sathans verleyt, en Verleydende anderen,
welcke de Leughen liever hebben als de
Waerheyt.
[1] [Waerschouwinge aen de Vyerders van St. Nicolaes.] in de marge
hert
222
[[1]] Men Leert het onweetent en vervoerde
Paepsche Volck / Geloften en Ghebeeden
doen aen en tot desen Bisschop Nicolaus,
om Lichamelijcke en Geestelijcke / Tijde-
lijcke en Eeuwighe Genaeden en Welda-
den te bekomen of van / of door den selven;
Gelijck oock hier boven van ons uyt den
Paepschen Besseo is aengheweesen. Men
vint allenthalven Ghebeeden / welcke op
St. Nicolaus Dagh tot den selven uytghe-
sproocken worden.
Chemnitius verhaelt uyt den Breviario Roma-
no dit naevolgende Gebedt tot Godt / ge-
grontvest op de Verdiensten van Nicolaus.
[[2]] O Godt, wy bidden u, verhoort onse
Gebeeden, die wy op de Hoochtijdt van
dien Saelighen Belijder en Bisschop Ni-
colaus tot u uytstorten. Vergeeft ons alle
onse Sonden, om de tusschen komende
Verdiensten van hem, die weerdichlijck
Verdient heeft u te dienen.
[[3]] Uyt de Paepsche Lof-sangen, ghenaemt
de Sequentia, verhaelt den voorghemelten
Chemnitius, in Examen Concillii Tridentini Parte 2, dese
Gebeeden tot Nicolaus.
Nos ab omni malo ducas.
Via Recta nos conducas;
Post hanc vitam nos inducas
In aeterna gaudia. Amen.
dat is /
Bevrijdt ons van alle Quaet. Geleyt ons
op den Rechten Wegh; En voert ons
na dit Leeven, in de Eeuwige Vreugh-
den. Amen.
[1] [Paepsche Gebeeden tot St. Niclaes.] in de marge
[2] [Gebedt op St. Niclaes Hoochtijt.] in de marge
[3] [Een ander Gebedt tot den selven.] in de marge
hert
223
Een Ander. [[1]]
O Venerande Pontifex,
Pius, nec tardus Opifex,
Cunctis qui corde credulo,
Te quaerunt in periculo.
Aufer Mortis dispendia,
Confer vitae Stipendia
Quò post Carnis exilia,
Tecum simus in gloriâ.
Dat is /
Eerwaerdighe Bisschop, Goedertieren en
haestigh Helper voor allen den gee-
nen, die met een Gheloovich herte u
soecken in den Noodt. Neemt van ons
wech de Verdervinghen des Doots;
Brenght ons tot de Belooninghe des
Leevens; op dat wy na de Tobbelin-
ghen des Lichaems, met u weesen
moghen in de Heerlijckheyt.
In een Paepsch vermaert boeck / ghe-
naemt Anthidotarius Animae, Gedruckt bin-
nen Delft, door Christiaen Snellaert, int
Jaer 1495, vintmen deze Ghebeeden int
Latijn / en aldus luydende Oovergeset in
onse Taele.
Heylighe Nicolaes Bisschop, in uwe Hey- [[2]]
lighe Verdiensten love ick Christum,
die u verheerlijckt heeft voor het aen-
ghesichte der Engelen, ende der Men-
schen. Want ghy hebt door de inghe-
wanden van uwe Heylige Ontferminghe,
en Broederlijcke Meededogentheyt,
met het milt geeven van root glisteren-
[1] [Een ander.] in de marge
[2] [Een Gebet tot Ste. Nicolaes om goede Gedachten, te hebben.] in de marge
hert
224
de Gout verlicht de Armoede van den
Vaeder, en verhoet de verfoeyelijcke
Schande van de Dochters. Heylige Nico-
laus, maeckt dat mijn Ziele, die door
vuyle Ghedachten, Gheneuchten, en
wercken beroert wordt, mach beesich
zijn in sulcke dingen, welcke Gode be-
haeghlijck zijn.
[[1]] Heylige Nicolaus, die de Jonghelinghen,
zijnde ter doot verweesen, hebt vry ge-
maeckt, Stelt my, verlost zijnde vanden
Doot der Zielen, gerust in de teeghen-
woordicheyt Christi.
[[2]] Heylige Nicolaes, die het Scheeps-volck in
Zee tobbelende ghesont en behouden
hebt aen Lant ghebracht, bevrijdt my
van de Wraecke der Goddelijcker
Wraecke, en ontlast my genadichlijck,
voor het Aengesichte der Goddelicker
Majesteydt, van mijne Voorleedene, Tee-
ghenwoordighe, en Toekomende Sonden.
Mijn Heer, laet my door uwe Ge-
beeden geholpen zijnde, Verdienen uyt
aenstaende Ghevaeren en Benauthee-
den verlost te worden. Want, o Heylige
en Goedertieren Nicolaes ick Gheloove
dat ick door uwe Gebeeden sal gehol-
pen worden, om dat ick tot u roepe, en
(hoe wel ick sulcx niet weerdich ben)
niet ophoude u met mijne Ghebeeden
[[3]] moeyelijck te vallen; ten eynde ick
door uwe Voorbiddinge verlost mocht
worden van alle Gevaeren, Sonden, en
[1] [Om verlost te zijn van den Doot der Ziele.] in de marge
[2] [Om vergiffenis van alle Sonden.] in de marge
[3] [Om verlossinghe uyt alle gevaeren.] in de marge
hert
225
Struyckelinghen, met de welcken ick
daeghelijcx te strijden hebbe. O ghy
vrint Godts Nicolae, bevrijdt my, die
uwen Dienaer ben, van de teegenwoor-
dige Quellingen en Benautheeden, want
mijn Ziele betrout op u, en verwacht dat
hy die u vercooren heefft, my door u
sal Saelich maecken. Ontelbaere Swae-
righeeden omringen my aen allen Zij-
den, dan noch door de Ghebeeden van
uwe Heylichheydt Hoope ick verlost te
worden uyt de selve. Weshalven be-
veele ick my in uwe Heylige Bystandt
en Bescherminge, die my, met alle Hey-
lige en Uytvercooren Godts, hier nae-
maels sult doen verblijden. Amen.
Inden voorgemelten Anthidotarius staet [[1]]
oock dit Ghebedt tot den Bisschop Ni-
colaus.
Bidt voor ons, o Heylige Nicolaus. O Godt,
ghy die den Saelighen Nicolaus, dien
Godtvruchtigen Bisschop, door ontal-
lijcke Miraculen hebt verheerlijckt,
gheefft dat wy door des selfs Gebeeden en
Verdiensten, van den brant des Helschen
vyers mogen bevrijdt worden.
Lieve Christenen, siet in deese Ghebee- [[2]]
den het Eynde / ’t welcke den Sathan
door de Affgodische Monicken, Dienae-
ren van den Soone des Verderfs / voor
heeft in alle die Verdichtselen van den
Bisschop Nicolaus, Sijn Ooghmerck is /
den armen mensche aff te leyden van dien
[1] [Om bevrijt te zijn van het Helsche Vyer.] in de marge
[2] [Opmerckinge op alle de vorighe Ghebeeden.] in de marge
hert
226
Eenighen Waeren Godt / en van dien
Eenighen Middelaer Godts ende der men-
schen, den mensche Jesus Christus, 1 Timotheus
2, vers 5. Paulus leert Romeinen 3, vers 24, 25,
dat wy van Godt om niet worden ghe-
rechtveerdight uyt sijne Genaede, door de
Verlossinge, of betaelinghe / die in Christo
Jesu is; welcken Godt voorghestelt heeft
tot een Versoeninghe, door het Ghelooff
in sijnen bloede, tot een betooninghe van
sijne rechtveerdicheydt, door de Verghee-
vinghe der sonden. Maer hier Leertmen
den menschen bidden / dat Godt haer de
Sonden wil vergheeven, om de tusschen-
komende Verdiensten van den Bisschop Nico-
laus. Item / O Godt, gheeft dat wy door
de Ghebeeden en Verdiensten van den Bisschop
Nicolaus, verlost moghen worden van den
brant des Helschen vyers.
Johannes leert 1 Epistolorum 2, vers 1, 2, In-
dien yemant gesondight heefft, wy hebben
eenen Voorbidder by den Vaeder, Jesum
Christum den rechtveerdighen, die een
Versoeninghe voor onse, jae voor des ghe-
heelen Werelts sonde is. Maer hier Leert-
men den menschen bidden tot Nicolaus,
om door den selven van Voorleedene, Je-
ghenwoordighe, en Toekomende sonden
ontlast te worden. Item / O Heylige Nicolaus,
ick geloove dat ick door uwe Gebeeden sal
gheholpen worden, en door uwe Voor-
biddinge verlost van alle Gevaeren, Son-
den, en Struyckelinghen, met dewelcke
hert
227
ick daeghelïjcx te stryden hebbe.
David bidt Psalmen 25, vers 4,5, Heere
maeckt my uwe Weeghen bekent, leert
my uwe Paeden, leyt my in uwe waerheyt,
ende leert my. En Psalmen 143, vers 8, Heere
maeckt my bekent den wech dien ick te
gaen hebbe. En vers 10, uw’ goede Geest
geleyde my op effener Baene. Maer hier
Leertmen den Menschen bidden tot Ni-
colaus, dat die haer op den rechten wegh
geleyden wil.
Godt belast Psalmen 50, vers 15, datmen
hem in den dagh der benaeutheydt sal aen-
roepen. En Psalmen 143, vers 11, bidt David
tot Godt / dat hy sijn Ziele voeren wil uyt
de Benaeutheydt. Maer hier Leertmen
den Menschen roepen tot Nicolaus, en
denselven met een gheloovich herte soec-
ken in der noot. Item / dat hy haer wil
bevryden van alle Quaet. Item / dat hy
haer, verlost zijnde van den Doot der Ziele,
wil gerust stellen in Christi teeghenwoor-
dicheydt.
Paulus leert Hebreeën 2 vers 14, 15, dat Chri-
stus, door sijn Doodt, heefft tot niet ghe-
maeckt den gheenen die ’t ghewelt des
Doodts hadde, dat is den Duyvel; en ver-
lost heefft alle die gheene, die met vreese
des Doots door al haer leeven der dienst-
baerheyt onderworpen waeren. Maer hier
Leertmen den menschen bidden tot Ni-
colaus, Dat hy de Verdervinghe des Doots
van haer wil wech neemen.
hert
228
Paulus leert Philippensen 2, vers 13, dat Godt
in ons werckt beyde het willen ende het
volbrenghen. Maer hier Leertmen den
menschen bidden tot Nicolaus, dat hy onse
Zielen wil doen beesich zijn in die dingen,
die Gode behaegelijck zijn.
Paulus leert Hebreeën 7, vers 25, dat Christus
kan volkomentlijck saelich maecken den
geenen die door hem tot Godt gaen. Chri-
stus seyt Iohannes 10, vers 9, Ick ben de Deure,
soo yemant door my ingaet, die sal behou-
den worden. En Iohannes 14, vers 6, Niemant
komt tot den Vader dan door my. Maer
hier Leertmen den menschen bidden tot
Nicolaus, o ghy vrint Godts, mijn Ziele
verwacht, dat hy die u verkooren heeft, my
door u sal Saelich maecken.
David seyt Psalmen 25, vers 5, Heere, ghy
zijt de Godt mijnes Heyls, u verwachte ick
den gantschen dagh. En Psalmen 143, vers 6,
doet my uwe Goedertierenheydt in den
Morghenstont hooren, want ick betrouwe
op u. En Ieremia 17, vers 5, seydt Godt /
Vervloeckt is de man die op den mensche
vertrout. En vers 7, Gheseegent daeren-
teeghen is de man, die op den Heere ver-
trouwt, en wiens vertrouwen de Heere is.
Maer hier Leertmen den menschen Bid-
den / en Seggen tot Nicolaus, o Heylige en
goeden Bisschop, ick geloove dat ick door
uwe Gebeeden sal gheholpen worden, om
dat ick tot u Roepe, en niet ophoude u met
mijne Ghebeeden moeyelijck te vallen.
hert
229
Item / Mijn Ziele betrout op u, etc. Ick
beveele my in uwe Heylighe Bystant en
Bescherminge.
Merckt hier op ghy die uwe Saelic- [[1]]
heyt soeckt / en de Eere van Godt ende
sijnen Soone lieff hebt: Gaet tot Chri-
stum / en door hem tot Godt; want /
door sijn Bloet heeft hy u gheopent
eene toeganck tot den Throon
der Genaeden met Vry-
moedicheyt.
Eynde
[1] [Aenspraeck tot den Leeser.] in de marge
hert