Stadsbeschrijving Franco de Vrije
57
Het Boterhuis
Het Boterhuis dat ook op de markt, niet ver van de Waag staat, is van een alledaagse bouwstijl. Het heeft niets waarin het zich grootser toont dan andere gebouwen behalve in zijn grote ruimtelijkheid en zijn lange zaal, die vanaf de markt tot aan de gracht bij de Zeugstraat loopt.
Vroeger was hier de Grote School aangekocht en deze was in 1407 voor 35 gouden Engelse nobels geschikt gemaakt voor onderwijs. Dit gebeurde onder de voorwaarde dat er op het huis 4 pond en 5 schellingen gereserveerde gelden bleven staan ten behoeve van het betalen van de jaarlijkse rentes, borggeld en de pacht van de heer.
De Camer van Retorica, de rederijkerskamer, die als blazoen een goudsbloempje en als zinspreuk "in liefde bloeiend" voert, bewaart in een afzonderlijke kamer van een particulier huis de niet erg waardevolle overblijfselen van haar oude aanzien. De kamer kon bestaan door de goedgeefsheid van de burgemeesters.
Vroeger waren deze rederijkerskamers in de minder verlichte eeuwen bedoeld als kweekvijvers ter verbetering van de taal en voor aanscherping van het verstand en de geest. Zij hielden daar hun bijeenkomsten. Zij waren in navolging van de Italiaanse academies gesticht om het verstand te trainen. Dat gebeurde zelfs zo goed dat van de rederijkerskamers werd gezegd dat ze veel hebben bijgedragen tot de reformatie van de verlichte godsdienst en wel tot een zo groot aanzien dat fraaie sociëteiten en gebouwen hiervoor werden opgericht. Zoals nog op veel plaatsen in Brabant en Vlaanderen, waar deze wetenschap het meest floreerde, kan worden gezien maar door de opkomst
123
Kloosters
..........
De Goudse School was vroeger op de Markt in het Boterhuis, dat daartoe aangekocht was in 15791) en waarvandaan de school later daarnaartoe schijnt te zijn overgebracht in het jaar ......
Het gebouw heeft niets opmerkelijks in zich en heeft aan de rechterkant de rectorswoning en die draagt op de ingang van zijn poort het volgende vers:
Aan de linkerkant loopt men door een poort naar de scholen waarboven de woorden Schola Publica [publieke scholen] zijn uitgehouwen. Ze zijn verdeeld in vier kamers of afzonderlijke scholen en die zijn ieder verdeeld in 2 klassen. Deze staan onder het bestuur en toezicht van één rector ofwel oppertoezichthouder, één conrector en twee leraren die ieder een school van twee klassen onder hun hoede hebben. Er kan per half jaar verdergegaan worden en er kan worden opgeklommen, zodat men zijn studie op deze wijze binnen de tijd van vier jaar op zijn snelst kan afronden.
1) Begin 1579 waren de financiële middelen hiervoor eindelijk gevonden en werd de Latijnse School aan de Groeneweg gevestigd.