Pieter_Crabeth-M
Schilderijkaart van Pieter Dirksz Crabeth met Gouda en klooster Steyn

Erasmus was in de jaren 1487-1491 conventuaal in Klooster Emmaüs bij Gouda in het Land van Stein (of Steyn), ook wel Klooster Stein genoemd.

De bibliotheek van Stein was één van de bibliotheken die aan de basis lagen van de Stadslibrije. Hier zijn de boeken van het klooster terecht gekomen na overlijden van de laatste monnik in 1639. Veel daarvan is toen en later verkocht.

Er zijn echter nog een paar boeken van de oorspronkelijke Steinse bibliotheek bewaard gebleven. De twee belangrijkste daarvan zijn handschriften die rond 1520 in Stein zijn ontstaan en waarin veel brieven en gedichten van Erasmus en zijn kring staan.

Een aardig handschrift uit Stein dat zich nog bevindt in de Librijecollectie is de Latijnse Preek op de zesde zondag na Pasen. De preek is gehouden door een monnik van Stein, eind 16e eeuw, op de zesde zondag na Pasen. Het schrift is van dezelfde hand als de latere Erasmiana handschriften zoals te vinden op deze website.
Het handschrift bevindt zich in het Streekarchief Midden-Holland (Gouda, SAMH, Varia, 0200. 6330).

 
 

1r

0200.6330 1r

Dominica sexta post pascha, 1 Petrus 4

Estote prudentes et vigilate in orationibus
[[1]] 1. Petrus 4.
In his verbis a domino Petro tres[2] nobis
anime virtutes commendantur que necessa-
rie sunt ad salutem. videlicet prudentia[3],
vigilantia[4], instantia[5] in oratione, [[6]]
primo commendat nobis prudentiam. Est
autem duplex prudentia, virtuosa et
vitiosa. Virtuosa est, que cum simplici-
tate coniuncta est, ad quam nos dominus horta-
tur inquiens: Estote prudentes sicut [[7]]
serpentes et simplices sicut columbe.
Ad idem respicit quod loquitur deus [[8]]
per prophetam Hieremiam inquiens 32
seminabo domum Israhel et domum Iuda
semine hominum et semine iumentorum. Ho-
mines enim sunt ad quos pertinet pruden-
tia, iumenta ad quos simplicitas. Quod
autem hij qui in utraque parte recte versa-
ti sunt beatitudinem consequantur, psal-
mista sub eadem verborum metaphora
testatus est dicens: 38, homines et iu-

[1] [Ante omnia autem mutuam in vobismetipsis charitatem continuam habentes, quia charitatem operit multitudinem peccatorum] doorgehaald
[2] [quattuor] doorgehaald, [tres] interlineair
[3] [m] interlineair doorgehaald
[4] [m] interlineair doorgehaald
[5] [m] interlineair doorgehaald
[6] [et charitatem] doorgehaald
[7] [Matthaeus 10] in de marge
[8] [ad] doorgehaald

De zesde zondag na Pasen, 1 Petrus 4

'Kom daarom tot bezinning en wees helder van geest, zodat u kunt bidden.' (1 Petr. 4:7) [[1]]
In deze woorden beveelt Petrus ons drie geestelijke deugden aan die noodzakelijk zijn voor ons geestelijk heil: namelijk bezonnenheid, waakzaamheid en volharding in het gebed. [[2]]
Op de eerste plaats beveelt hij ons bezonnenheid aan, maar er zijn twee vormen van bezonnenheid: deugdzame en aanmatigende bezonnenheid. Deugdzame bezonnenheid gaat gepaard met eenvoud. Hiertoe spoort de Heer ons aan met de woorden: 'Wees dus scherpzinnig als een slang, maar behoud de onschuld van een duif.' (Mat. 10:16)
Op ditzelfde doelen ook de woorden van de Heer, wanneer Hij spreekt door de mond van de profeet Jeremia: '[De dag zal komen dat ik] Israël en Juda zal inzaaien met mensen en met dieren' (Jer. 31:27). Het zijn immers de mensen op wie bezonnenheid van toepassing is en de dieren waarop eenvoud betrekking heeft. De psalmdichter getuigt ervan dat zij namelijk in beide opzichten die zaligheid bereiken. Daarvan getuigt hij met de volgende beeldspraak, wanneer hij zegt: 'U, Heer, bent de redder van mens en dier.' (Ps. 36:7)

[1] Vertaling doorhaling in transcriptie annotatie 1 [Hebt elkaar voor alles innig lief, want liefde bedekt tal van zonden. (1 Petr. 4:8)]
[2] Vertaling doorhaling in transcriptie annotatie 6 [en de liefde]