Grafschriften Bertha van Heyen

In de grafschriften voor Bertha van Heyen laat Erasmus de grafsteen de toevallige voorbijganger toespreken, een aanpak die ook door de Romeinen werd gebruikt.

De jeugdgedichten en grafschriften waarvan wordt aangenomen, dat Erasmus die in zijn Goudse periode geschreven heeft, zijn te vinden in twee handschriften. Het ene handschrift bevindt zich in het Streekarchief Midden-Holland (Gouda, SAMH, Handschriften, 1424. 15, [olim 2316 F 5]), het andere in de Universiteitsbibliotheek in Tilburg (signatuur KHS D 141). De beide grafschriften zijn afkomstig uit het Tilburgse handschrift, de vier jeugdgedichten uit het Goudse handschrift.

Het Erasmus Genootschap Gouda, de Drukkerswerkplaats en de werkgroep Latijn van Gouda op Schrift hebben gezamenlijk het boekje 'U die hierlangs loopt, sta stil en lees deze verzen' tot stand gebracht waarin naast onderstaande grafschriften voor Bertha van Heyen de jeugdgedichten van Erasmus zijn opgenomen. Dit boekje werd gepubliceerd aan de vooravond van de tentoonstelling 'Erasmus: ik wijk voor niemand' in 2016 in Museum Gouda.

Bertha van Heyen was de weduwe van Baert Jan Heyen, lid van een belangrijke Goudse familie - zij leverden o.a. twee burgemeesters. Na de dood van haar man wijdde zij zich aan liefdadigheid, zat in het bestuur van het gasthuis en ontving Erasmus en zijn medebroeders als ze in Gouda waren bij haar thuis (Westhaven 11). Zij zette hen een voedzame maaltijd voor en hoopte dat zijzelf en haar kinderen geestelijk profijt zouden hebben van de gesprekken aan tafel. Erasmus was wees en zij was misschien wel een tweede moeder voor hem.

Epitaphium Bertae de Heijen
26r

KHS.D.141 26r 1

Epitaphium Bertae de Heijen

Hac qui carpis iter fixo haec lege carmina gressu.
Ecce hic sarcophagus quem cominus aspicis, almae
Ossa tegit Bertae, porro penetralia caeli
Celsa tenent animam, meritorum digna metentem
Praemia, quippe illi praesens dum vita maneret.
Pupillis pia mater erat, solamen egenis,
Nutrix his quos dura premebat inedia, cunctis
Unica spes miseris, famula officiosior aegris.
His quondam illa suos partita est prodiga census,
Ut caperet superos multo cum faenore census.

Een grafschrift voor Bertha van Heyen

U die hierlangs loopt, sta stil en lees deze verzen
Kijk, dit graf, dat u hier u ziet, bevat
De dierbare resten van Bertha, maar het hoge heiligdom
Van de hemel heeft haar ziel, die daar
Haar verdiende loon voor al haar goede daden oogst.
Want toen zij nog leefde, was zij een toegewijde moeder
Voor de wezen, troost en toeverlaat voor de behoeftigen,
Zij voedde hen die de harde honger teisterde,
Voor alle ongelukkigen was zij de enige hoop,
Voor de zieken was zij een toegewijde verzorgster.
Aan hen heeft zij eerst haar eigen rijkdom royaal uitgedeeld,
Om in het hiernamaals met veel rente
De hemelse rijkdom te mogen ontvangen.