Memorabilia quedam

Aantekeningen van mr. Johannes Jacobsz. Rosendael, burgemeester van Gouda, betreffende o.a. Latijnse auteurs, Romeinse en Italiaanse geschiedenis, staatsinrichting en cultuur, kerkgeschiedenis, Romeins recht, enz.

Aan transcriptie en vertaling wordt nog gewerkt.

Intro

0200.553 000

amandus noster.           18 novembris anno 1568.
Johannes Iacobi Gaudanus (Rosendalius.)

Autorum nomina qui urbem Romam suis illustrarunt
scriptis sunt haec.

Fabius Pictor.         \   de origine Urbis.
Gaius Sempronius /
Cato de originibus.
Aristides Smyrnaeus in oratione de Romae laudibus.
Iulius Frontinus de aqueductibus Romanis.
Publius Victor de regionibus urbis.
Flavius Blondus.
Pomponius Laetus.
Andreas Fulvius.
Iacobus Poggius.
Ioannes Tortellius.
Raphaël Volaterranus.
Fabricius Varranus.
Franciscus Albertinus.
Ioannes Bartholomeus Marlianus.
Manuel Chrysoloras.
Bernardus Oricellarius.
Hieronymus Questenbergius.
Antonius Zantanus.
Iacobus Mazochius urbis epigrammata congessit.
Petrus Apianus.
Bartholomeus Amantius.

[rechterkolom]
Maximus fluviorum Ganges.
Deinde Indus.
Sequitur Nilus.
Danubius deinde.

Helvetiorum pagi 13.
1 Tigurini.
2 Bernates.
3 Lucernates.
4 Vrani.
5 Suitenses.
6 Undervaldü.
7 Tugiani.
8 Glareani.
9 Basilienses.
10 Solodurü.
11 Friburgü.
12 Schaphusiani.
13 Appecellenses.

Onze beminnelijke               18 nobember 1568
Jan Jacobsz van Rosendael, van Gouda[1]

Hieronder volgen de namen van auteurs die hebben geschreven over de stad Rome[2]

Fabius Pictor[3]          \ over het ontstaan van de stad
Gaius Sempronius[4] /
Cato[5] – over de wordingsgeschiedenis
Aristides van Smyrna[6] in zijn lofrede op Rome
Iulius Frontinus[7] – over de aquaducten van Rome
Publius Victor[8] – over de wijken van de stad
Flavio Biondo[9]
Pomponio Leto[10]
Andrea Fulvio[11]
Iacopo Poggio[12]
Giovanni Tortelli[13]
Raffaele Maffei[14]
Fabrizio Varano[15]
Francesco Albertini[16]
Giovanni Bartolomeo Marliani[17]
Manuel Chrysoloras[18]
Bernardo Rucellai[19]
Jakob Questenberg[20]
Antonio Zantani[21]
Giaccomo Mazzocchi[22] heeft de inscripties van Rome bijeengebracht
Peter Bienewitz[23]
Bartholomeus Amantius[24]

[rechterkolom]
De grootste van alle rivieren is de Ganges.
Daarna de Indus.
Dan volgt de Nijl.
Daarna de Donau.

13 Zwitserse stammen
1 Tigurini[25]
2 Bernates[26]
3 Lucernates[27]
4 Vrani[28]
5 Suitenses[29]
6 Undervaldü[30]
7 Tugiani[31]
8 Glareani[32]
9 Basilienses[33]
10 Solodurü[34]
11 Friburgü[35]
12 Schaphusiani[36]
13 Appecellenses[37]

 

[1] Jan Jacobsz. van Rosendael (ca. 1522-1583) was meerdere jaren burgemeester van Gouda. Hij was katholiek maar koos partij voor Willem van Oranje. Hij speelde een belangrijke rol in de overgang van Gouda in 1572 naar het prinsgezinde kamp. In 1581 trad hij op als vertegenwoordiger van Gouda bij de ondertekening van de Acte van Verlatinghe, waarbij Filips II werd afgezet als heerser over de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De portretten van hemzelf en zijn vrouw, Lydia Amelisdr van Rijswijk, zijn te zien in het Museum GoudA.
[2] Er waren lijstjes met auteurs over Rome in omloop, die ijverig van elkaar werden overgeschreven. Zie bijvoorbeeld de – veel uitgebreidere – lijst in het boek Roma (1551), van Georg Fabricius.
[3] Fabius Pictor, (ca. 270-ca. 200 v.C.) de oudst bekende Romeinse geschiedschrijver. Hij schreef in het Grieks.
[4] Gaius Sempronius Tuditanus (2e eeuw v.C.), Romeins politicus en geschiedschrijver.
[5] Marcus Porcius Cato (234-149 v.C.), Romeins senator en geschiedschrijver. Hij schreef o.a. de Origines (Oorsprongen).
[6] Publius Aelius Aristides Theodorus (117-181) was een Griekse redenaar en schrijver. Hij studeerde in Smyrna.
[7] Sextus Julius Frontinus (ca. 40-103) was een vooraanstaand Romeinse ingenieur, schrijver en senator.
[8] Over de auteur is niets bekend. Sommige geleerden vermoeden dat het hier gaat om een 15e eeuws vervalsing van een zogenaamd nieuw ontdekte schrijver.
[9] Flavio Biondo (1392-1463) was een Italiaanse humanist en historicus. Hij wordt beschouwd als één van de eerste archeologen. Hij schreef o.a. Roma instaurata, de eerste systematische en goed gedocumenteerde gids van de ruïnes van het oude Rome.
[10] Giulio Pomponio Leto (1428-1498), een Italiaanse humanist, werkzaam in Rome, met een grote liefde voor alles wat met de Romeinse oudheid te maken had. Zijn meer Romeinse dan christelijke opvattingen brachten hem in botsing met paus Paulus II die hem liet arresteren. Pas onder de volgende paus is hij weer vrijgelaten.
[11] Andrea Fulvio (ca. 1470-1527) was een Italiaanse humanist, dichter en kenner van de klassieke oudheid. Hij schreef o.a. een gids voor de antieke bezienswaardigheden in Rome: Antiquitates Urbis.
[12] Ook bekend als Iacopo Bracciolini (1442-1478), hij was de zoon van de vermaarde humanist Gian Francesco Poggio Bracciolini. Iacopo was vooral actief als vertaler en uitgever van klassieke teksten. De vraag is of hier niet Poggio Bracciolini sr. wordt bedoeld, die een boek schreef over de geschiedenis van Rome, met een beschrijving van de archeologische resten daarvan, De fortunae varietate urbis Romae.
[13] Giovanni Tortellli (ca. 1400-1466) was een Italiaanse humanist, hij legde de grondslagen voor de bibliotheek van het Vaticaan, samen met zulke geleerden als Bessarion and Poggio Bracciolini.
[14] Raffaele Maffei (1451-1522), Italiaans humanist, historicus en theoloog. Hij was afkomstig uit Volterra en schreef een zeer uitgebreide encyclopedie in drie delen, Commentaria Urbana. De encyclopedie werd gretig gelezen en veelvuldig herdrukt.
[15] Fabrizio Varano (gest. 1508), bisschop van Camerino. Hij schreef De urbe Roma collectanea, grotendeels ontleend aan het werk van Flavio Biondo.
[16] Francesco Albertini (1469-1510) was een vooraanstaande Italiaanse geestelijke. Hij schreef o.a. Opusculum de mirabilibus novae & veteris urbis Romae. Dit boek was in de 16e eeuw de populairste gids voor het antieke Rome.
[17] Giovanni Bartolomeo Marliani (1488-1566) was een Italiaans oudheidkundige en topograaf, vooral bekend vanwege zijn zevendelige Antiquae Romae topographia, een zeer compleet werk over de topografie van het oude Rome. Het gold eeuwenlang als hét standaardwerk over dit onderwerp.
[18] Manuel Chrysoloras (ca. 1350-1415), afkomstig uit het Grieks-Byzantijnse Constantinopel. Later vestigde hij zich in Italië, o.a. in Florence en Bologna en uiteindelijk in Rome. Hij werd hoog geacht om zijn diepgaande kennis van het klassieke Grieks, veel bekende humanisten behoorden tot zijn leerlingen.
[19] Bernardo Rucellai (1448-1514), behoorde tot de politieke en sociale elite van Florence. Hij schreef o.a. een geschiedenis van Rome.
[20] Jakob Questenberg (ca. 1460-1527), Duits humanist die carrière maakte in Rome. Hij werkte in de pauselijke kanselarij. In de Latijnse tekst foutief Hieronymus Questenberg genoemd.
[21] Antonio Zantani (1509-1567), Venetiaans patriciër en numismaticus. Hij publiceerde een boek met munten van de verschillende Romeinse keizers, met hun levensbeschrijving.
[22] Giacomo Mazzocchi (floruit 1505 — 1527) was een geleerde boekhandelaar en drukker, werkzaam in Rome. Hij is beroemd om zijn Epigrammata Antiquae Urbis, een verzameling van ca. 3000 inscripties uit Rome.
[23] Petrus Apianus (1495-1552), ook bekend als Peter Apian, Peter Bennewitz, en Peter Bienewitz, was een Duitse humanist, drukker, wiskundige, astronoom en cartograaf. Hij publiceerde het boek Inscriptiones sacrosanctae vetustatis, een verzameling Latijnse inscripties uit de hele toenmalig bekende wereld.
[24] Bartholomeus Amantius (1505-na 1556), Duits jurist en schrijver. Was als auteur betrokken bij het boek Inscriptiones sacrosanctae vetustatis, uitgegeven door Peter Apianus (zie vorige noot).

[25] Het leefgebied van de Tigurini komt ongeveer overeen met het huidige Zwitserse kanton Vaud.
[26] Uit de streek rondom Bern.
[27] Uit de streek rondom Luzern.
[28] Hun leefgebied komt ongeveer overeen met het huidige kanton Uri.
[29] Uit de streek rondom Schwyz.
[30] Uit de streek Unterwalden.
[31] Uit het huidige kanton Thurgau(?).
[32] Uit het huidige kanton Glarus.
[33] Uit de streek rondom Bazel.
[34] Uit het huidige kanton Solothurn.
[35] Uit het huidige kanton Fribourg.
[36i] Uit het huidige kanton Schaffhausen.
[37] Uit het huidige kanton Appenzell.