In de Haagse Almanak uit 1788 staat een verslag over de aanhouding van prinses Wilhelmina bij Goejanverwellesluis in 1787.

0191.7637 25afbeeldingJuist die bijzonderheid dat het ging om een Almanak afkomstig uit het jaar na deze historische aanhouding, deed de Stichting Vrienden van Archief en Librije (SVAL) besluiten om deze almanak aan te kopen voor de archiefbibliotheek (Gouda, SAMH, Archiefbibliotheek, 0191. 7637, [olim 503 H 14]).

Goejanverwellesluis zal velen waarschijnlijk niets meer zeggen. Echter, de aanhouding in 1787 van prinses Wilhelmina, de vrouw van stadhouder Willem V, zorgde voor een contrarevolutie in Nederland. Het gezag van stadhouder Willem V was aan het afbrokkelen. Hij had Den Haag om die reden reeds verlaten en zijn intrek genomen in een burcht in Nijmegen. De Staten van Holland waren verdeeld. In 1787 kwamen de patriotten (nu zou je ze republikeinen noemen) en de orangisten (aanhangers van de prins) steeds vijandiger tegenover elkaar te staan, waarbij de patriotten aan de winnende hand leken. De prins was een besluiteloos mens en greep - tot ergernis van zijn vrouw - niet in.

Prinses Wilhelmina was een doorpakker. Ze besloot een geheime tocht van Nijmegen naar Den Haag te ondernemen (wat ingewikkeld was want je moest een patriottische linie doorkruisen) om de orangisten van Holland het laatste zetje te geven het conflict ten gunste van de prins te beslechten – en daarmee waarschijnlijk een burgeroorlog te ontketenen. Ze reisde via Tiel, Nieuwpoort en Schoonhoven, maar de patriotten waren van deze geheime reis op de hoogte geraakt en hielden de prinses tegen bij Bonrepas, aan de Vlist. Met haar gevolg werd ze daarna naar Goejanverwellesluis (nu Hekendorp) gebracht. Daar kreeg ze te horen dat ze pas verder mocht reizen na een gunstige beslissing van de Staten van Holland, maar ze gaf er de voorkeur aan onverrichter zake terug te keren naar Nijmegen.
Dit voorval kreeg een voor de patriotten ongunstig staartje. Frederik Willem II van Pruisen, de broer van de prinses, vatte het incident als een persoonlijke belediging op en besloot na lang aarzelen om militair in te grijpen. Het Pruisische leger ondervond weinig tegenstand. De burgermilities werden ontwapend, de patriottische regenten afgezet en de stadhouder benoemde zijn geestverwanten in hun plaats; zo werd de orangist Van de Spiegel raadpensionaris van Holland.

In de tekst uit 1788 die hierna volgt, wordt de situatie beschreven en becommentarieerd vanuit een Oranjegezind perspectief. Voor de patriotten niets dan sneren. Helemaal vreemd is dat niet, als je bedenkt dat de tekst werd opgenomen in de Haagse Prinselijke en Koninklijke Almanak. Maar modern onderzoek heeft uitgewezen dat Wilhelmina in Goejanverwellesluis met alle egards is behandeld.

1

0191.7637 01

DE HAAGSCHE
PRINCELYKE
EN
KONINGLYKE
ALMANACH,
VOOR HET SCHRIKKEL-
JAAR 1788.

VIERDE DRUK
MET PLAATEN.

IN ‘sGRAVENHAGE,
By J.F. JACOBS d’AGÉ,
Boekverkoper in de Vlaming Staat[1].

[1] [Staat] lees [Straat]

DE HAAGSE
PRINSELIJKE
EN
KONINKLIJKE
ALMANAK
VOOR HET SCHRIKKEL-
JAAR 1788

VIERDE DRUK
MET AFBEELDINGEN.

Te ’s-Gravenhage
door J.F. Jacobs d’Agé,
boekverkoper in de Vlamingstraat.