Mogelijk komen de twee handschriftjes met teksten van en over Clara van Assisi uit het Goudse Clarissenklooster. Die plek heet nu het Clarissenhof.
Twee onafscheidelijke boekjes
Het lijkt erop dat de manuscriptjes nooit ver bij elkaar uit de buurt zijn geweest. Zij zijn op dezelfde maat afgesneden en meten 100 bij 77 mm. Ze waren dus makkelijk mee te nemen. En dat is precies wat de nonnen ermee hebben gedaan, zo blijkt ook uit de slijtplekken op de boekjes. De twee handschriften, de ene geschreven op perkament en de andere op papier, bevatten teksten van en over de heilige Clara van Assisi (1193-1253). Zij leefde in dezelfde tijd als Fransiscus van Assisi (1182-1226), was zijn volgelinge en stichtte de Orde der Clarissen.
De Regel van Clara
De inhoud van het boekje dat is geschreven op perkament wordt gevormd door twee teksten. Verreweg het grootste deel wordt in beslag genomen door de tekst van de kloosterregel van Clara van Assisi. Deze Regel behandelt nauwkeurig alle voorschriften waaraan clarissen zich moeten houden, zoals het leven in armoede en vasten, hoe hun behuizing moet zijn ingericht, wie toegang mogen hebben tot het klooster, want de zusters leven in het slot, een van de buitenwereld zoveel mogelijk afgezonderde omgeving. Mannen hebben geen toegang, alleen in nauwkeurig beschreven situaties en onder strikte voorwaarden. Verder geeft de Regel aan hoe de clarissen met de buitenwereld mogen communiceren, hoe aankomende zusters moeten worden begeleid, wat zij maximaal per dag mogen eten en wanneer zij extra moeten vasten, als ook welke verlichting van deze leefwijze mag worden toegestaan aan zieke zusters. We leren dat er naast de zusters die altijd binnen het klooster hun taken uitvoeren ook ‘buitenzusters’ zijn en de Regel gaat ook in op de taken van de abdis en haar raadszusters.
Het Testament van Clara
Het andere, papieren, boekje bestaat uit vier teksten. In de eerste plaats een tekst die bekend staat als het Testament van Clara van Assisi. Daarin neemt zij afscheid van haar volgelingen en herinnert zij hen aan de inspirerende persoon die haar tijdgenoot Franciscus van Assisi was. Zij roept haar zusters vervolgens op trouw te blijven aan hun roeping en hun leven in armoede en boetedoening volgens de Regel ten overstaan van God en de wereld. De tweede, kortere tekst wordt de Zegen van Clara genoemd en is een vredeswens voor zowel haar toenmalige als haar toekomstige medezusters. Als derde tekst volgt het zogenoemde Privilege van de armoede, de verzekering dat niemand de clarissen kan dwingen om afstand te doen van het beginsel van hun leven in absolute armoede. Ten slotte bevat dit handschrift acht punten die clarissen volgens de anonieme opsteller daarvan in acht moeten nemen als zij onverhoopt geen gemeenschappelijk dak meer boven hun hoofd hebben.
Kopiisten
De (Middelnederlandse) teksten in beide boekjes zijn overgeschreven uit andere bronnen door kopiisten. Door twee heel verschillende, want wie het perkamenten boekje doorbladert, ziet steeds dezelfde rustige tekstspiegel, het regelmatige schrift en de royale marges. Het papieren handschrift geeft een wat rommeliger beeld: de ene keer zijn de regels dichter onder elkaar geschreven dan de andere keer. En als de kopiist zijn pen aanscherpte, kon de punt spitser of breder uitvallen waardoor zijn letters dunner of dikker werden.
De teksten zijn getranscribeerd en hertaald naar modern Nederlands door een werkgroep van masterstudenten aan de Universiteit van Amsterdam. Meer over deze boekjes en het onderzoek van de studenten aan de UvA naar deze Goudse pronkstukken kun je lezen in het boek Sporen van Clara van Assisi in Gouda dat is uitgebracht door Gouda op Schrift.
In het mooi vormgegeven boek (130 blz, A4 liggend) staat informatie over Clara, de Clarissen, het Goudse Clarissenklooster en de manuscriptjes, waarvan alle pagina's op ware grootte zijn afgedrukt met daarnaast de transcriptie en de vertaling.
Het boek is te koop voor € 22,50 bij
Tegelijk met dit boek verscheen ook het boek Een middeleeuwse wandcatalogus